اشکال: کتاب درست بن ابی منصور

[amirabas]

استاد فرمودند که به روایت مستدرک از کتاب درست بن ابی منصور اعتباری نیست زیرا ما به کتاب درست بن ابی منصور موجود طریقی نداریم . به عبارت دیگر : برای ما ثابت نیست که این کتاب موجود همان کتاب درست بن ابی منصور باشد که در کتب رجالی ذکر شده است .
لکن آیت الله زنجانی در بحث صوم خود ذیل بحث از روایتی که صاحب مستدرک از کتاب درست بن ابی منصور نقل کرده می فرمایند : «« برای اعتبار چنین رساله ها و اصلهایی ، اگر اسانید مذکور در آنها همان اسانید متعارف باشد و در کتب فهرست هم چنین رساله یا اصلی را به شخص صاحب رساله نسبت داده باشند ، کافی است و لازم نیست شخص نسخه ای که به دست می آید را حکم کنیم ، در ضمن بنای عقلاء در اثبات کتب نیز همین طریق است»».
کتاب الصوم ج 2 ص129

[amirabas]

مرحوم حاجی نوری در خاتمه ی مستدرک پیرامون کتاب درست بن ابی منصور و چگونگی دست یابیش به آن می فرمایند که : «« كتاب درست:و أخواته، إلى جزء من نوادر علي بن أسباط، وجدناها مجموعة منقولة كلها من نسخة عتيقة صحيحة بخط الشيخ منصور بن الحسن الآبي، و هو نقلها من خط الشيخ الجليل محمد بن الحسن القمي، و كان تأريخ كتابتها سنة أربع و سبعين و ثلاثمائة، و ذكر أنه أخذ الأصول المذكورة من خط الشيخ الأجل هارون بن موسى التلعكبري، و هذه النسخة كانت عند العلامة المجلسي قدس سره، كما صرح به في أول البحار «1» و منها انتشرت النسخ، و في أول جملة منها و آخرها يذكر صورة النقل «2».
أما كتاب درست: فهو ساقط من أوله، و في آخره: تم كتاب درست، و فرغت من نسخه من أصل أبي الحسن محمد بن الحسن بن الحسين بن أيوب القمي أيده الله سماعا له عن الشيخ أبي محمد هارون بن موسى بن أحمد التلعكبري أيده الله بالموصل، في يوم الأربعاء، لثلاث ليال بقين من ذي القعدة، سنة أربع و سبعين و ثلاثمائة، و الحمد لله رب العالمين و صلى الله على محمد و آله و سلم تسليما »».
خاتمه مستدرک ج 1ص 38

[amirabas]

بیانی دقیق تر از آقای زنجانی پیرامون کتاب درست بن ابی منصور : «« شيخ صدوق به طريق صحيح از كتاب (درست) نقل مى‌كند و اين كتاب از كتب معروفى است كه جماعتى از محدثين بزرگ چون ابن ابى عمير آن را روايت كرده‌اند. پس اصل كتاب محل ترديد نيست. امّا نسخه‌اى كه از اين كتاب بدست حاجى نورى رسيده است، نمى‌دانيم نسخۀ ايشان به نسخۀ اصل منتهى مى‌شود يا نه؟ ولى در اينگونه موارد همانطورى كه در مورد اكثر كتب تاريخى يا ادبى، اشكالى در انتساب نسخه به مؤلف نمى‌كنيم، مى‌توانيم با انسداد صغير يا كبير و بناى عقلا (و لو مستند به انسداد صغير باشد) با نسخ موجود اگر شاهدى بر خلاف نباشد معامله نسخه معتبر كنيم. در مورد كتاب (درست) اصل كتاب و اعتبار آن مسلم است و اكنون هم نسخه‌اى به همان نام و منسوب به همان مؤلف داريم و شاهدى هم بر جعل و دست بردن در كتاب و انتساب آن به شخص ديگر نداريم پس آن را همان كتاب و مربوط به همان مؤلف مى‌دانيم »». کتاب النکاح ج4ص1286
طبق این توضیح ، استدلال آقای زنجانی متوقف می شود بر پذیرفتن انسداد حال یا انسداد کبیر و یا دست کم انسداد صغیر . بنابر این کسانی که منکر انسداد به هر دو وجهش هستند ، نمی توانند به این بیان متوسل شوند مگر اینکه بگویند که بنای عقلاء (در مورد نسخ یک کتاب )حتی در فرض عدم انسداد صغیر هم همین است .