امتیاز موضوع:
  • 1 رای - 2 میانگین
  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
چکیده ای از استصحاب تعلیقی
#1
محل بحث:
حکم یا منجز است یا معلق. حکم تنجیزی مثل وجوب نماز ظهر بعد از زوال، حکم تعلیقی مثل حرمت آب انگور در هنگام غلیان و جوشش. در این نوشته، استصحاب حکم تعلیقی، مورد بحث قرار می گیرد.[1]
اقوال در مسأله
برخی مثل مرحوم شیخ اعظم و مرحوم آخوند[2]، قائل به جریان و برخی هم مثل صاحب ریاض و صاحب مناهل (سید علی و سید محمد طباطبائی)[3] منکر جریان استصحاب احکام تعلیقی شده اند.
ذکر چند مثال[4]
1. برای کسی که تیمم کرده است، وجوب وضوء قبل از نماز، معلق بر یافتن آب است. حال اگر در وسط نماز آب پیدا شد، این وجوب معلق، باقی است یا نه؟
2. نسبت به کسی که نماز قضاء به عهده اش آمده است، شک وجود دارد که آیا در اول وقت نماز اداء، حق دارد که اول، نماز ادائی را بخواند یا این که واجب است نماز قضاء را اول بخواند؟ بر طبق استصحاب تعلیقی، قبل از مشغول الذمه شدن به نماز قضاء، جواز نماز های بعدی به شرط دخول وقت، وجود داشته است و لذا الان هم استصحابِ همان جواز جاری است.
3. کسی که زاد و راحله حج برایش فراهم می شود و لکن مبتلا به مرضی است که به خاطر آن، شک در وجوب حج می کند. بر طبق استصحاب تعلیقی، اگر قبل از مرض، زاد و راحله فراهم می شد، حج بر وی واجب می­شد، لذا الان هم همان وجوب تعلیقی، باقی است.
4. شک وجود دارد که زید به خاطر قتل یا کفرش، ارث می برد یا نه؟ طبق استصحاب تعلیقی، قبل از کفر یا قتل، در صورت مرگ مورّث، قطعا زید ارث می برد و لذا هم اکنون نیز آن حکم تعلیقی باقی است.
اشکالات مهم جریان استصحاب تعلیقی
در مجموع سه مشکل اساسی در جریان این استصحاب وجود دارد:
الف. موجود نبودن حکم تعلیقی
حکم تعلیقی اصلا وجودی ندارد تا بخواهد استصحاب شود. رکن استصحاب این است که یک امری (موضوع یا حکم) در زمان قبل، ثابت باشد و شک در بقاء همان شود. با توجه به این اشکال، حکم تعلیقی اصلا قابلیت استصحاب ندارد.
ب. عدم بقاء موضوع
مثلا در استصحاب حرمت تعلیقی آب انگور، کشمش و انگور، دو چیز هستند و موضوع قبلی، باقی نیست. مثل سگی که تبدیل به نمک می شود که در نظر عرف، نمک، بقاء سگ محسوب نمی شود. در این جا هم، در نظر عرف، انگور و کشمش دو چیز محسوب می شوند.
ج. وجود معارض
بر فرض صحت استصحاب حکم تعلیقی، استصحاب دیگری با آن در تعارض است. مثلا در مورد آب کشمس، همان طور که استصحاب بقاء حرمت تعلیقی انگور (حرمت معلق بر غلیان)، اثبات حرمت شرب را می کند، استصحاب بقاء اباحه آب کشمش (اباحه ای که قبل از غلیان، یقینی بود.) اثبات اباحه شرب را می کند.
جواب (الف):
اولا حکم تعلیقی، یک سنخ وجود است و برای وجود داشتن حکم، تنجز، لازم نیست. بالاخره همین که این حکم، در هنگام تحقق غلیان، منجز می شود، نشان می دهد که یک نحوه وجودی دارد.
ثانیا بر فرض که استصحاب حکم تعلیقی به خاطر فعلی نبودن وجود حکم جاری نشود، استصحاب بقاء تعلیق و شرطیت (تعلیق حرمت عصیر بر تحقق غلیان) جاری می شود؛ چرا که این تعلیق دارای وجود فعلی است، به مانند تعلیق در قضیه (اذا طلعت الشمس فالنهار موجود) که حتی در صورت عدم تحقق  فعلی شرط (طلوع شمس) باز هم تعلیق بین طلوع شمس و وجود نهار،صادق بوده و فعلی است. در نیمه شب نیز این قضیه و تعلیق صادق است و فعلی است.
جواب (ب): این اشکال ربطی به استصحاب حکم تعلیقی ندارد و اشکال در خصوص مثال است. لذا اگر در استصحاب حکم تعلیقی حرمت عصیر، اشکال عدم بقاء موضوع مطرح شود، در استصحاب احکام تنجیزی عصیر عنبی هم اشکال باید اشکال شود.
جواب (ج). استصحاب بقاء حرمت تعلیقی، حاکم بر استصحاب بقاء اباحه است؛ چرا که شک ما در بقاء حکم اباحه، ناشی از این است که نمی دانیم که آیا شارع، برای کشمش هم به مانندِ انگور، حکم حرمت تعلیقی جعل کرده است یا نه؟
همان طور که اباحه در زمان انگور بودن، متوقف بر فعلیت نیافتن حرمت تعلیقی بود، پس شک در حکم اباحه در حالت کشمش شدن نیز، ناشی از وجود حکم تعلیقی حرمت است. وقتی در مقام و رتبه سبب، استصحاب جاری شود، استصحاب در رتبه مسبب، جاری نیست.[5]


[1] فرائد الأصول، ج‏3، ص: 221
[2] همان، كفاية الأصول ( طبع آل البيت )، ص: 411
[3] كتاب المناهل؛ ص: 652: و بالجملة يشترط في حجيّة الاستصحاب ثبوت امر من حكم وضعى او تكليفى او موضوع في زمان من الأزمنة قطعا ثم يحصل الشّك في ارتفاعه بسبب من الاسباب فلا يكفى مجرّد قابليّة الثبوت باعتبار من الاعتبار فالاستصحاب التقديرى باطل و قد صرّح بما ذكرناه والدى العلّامة قدّس سرّه في اثناء الدرس.
[4] حاشية فرائد الأصول ؛ ج‏3 ؛ ص253
[5] مطارح طبع جدید 4/331: الشكّ في الوجوب و عدمه بعد حصول المعلّق عليه مسبّب عن الشكّ في بقاء الحكم المعلّق عليه، و بعد استصحاب الحكم المعلّق فلا يبقى للشكّ في الوجوب مجال، فلا تعارض؛ لأنّه مزيل بالنسبة إليه، فلا إشكال في جريان الاستصحاب من حيث إنّ المستصحب معلّق‏.
پاسخ
#2
اشکال دیگری هم مطرح است و آن عبارتست از این که استصحاب حکم تعلیقی حرمت عصیر عند الغلیان نمی تواند حرمت فعلی آن بعد از الغلیان را نتیجه دهد الا به نحو مثبت چون فعلیت الجزا عند فعلیت الشرط امریست عقلی .
البته این اشکال پاسخ هایی هم دارد .
پاسخ


موضوعات مشابه ...
موضوع نویسنده پاسخ بازدید آخرین ارسال
  جریان استصحاب در اعتقادیات در کلام هشام بن الحکم مخبریان 0 325 28-اسفند-1400, 18:47
آخرین ارسال: مخبریان
  اختلاف در شرط اول استصحاب رضا یعقوبی 0 268 20-دي-1400, 11:00
آخرین ارسال: رضا یعقوبی
  «تقریر»  استصحاب استقبالی در نظر آیت الله شبیری زنجانی معتبر است؟؟!! مومن 3 505 20-آذر-1400, 23:06
آخرین ارسال: 105767
  نکته ای در استصحاب مهدی خسروبیگی 1 790 27-آبان-1399, 00:56
آخرین ارسال: خیشه
  تقدم استصحاب موضوعی بر حکمی در شبهات موضوعیه رضا یعقوبی 0 1,001 7-بهمن-1398, 18:11
آخرین ارسال: رضا یعقوبی
  نکته علمی:  تحلیل اشتراط وحدت موضوع در جریان استصحاب مسعود عطار منش 0 2,778 19-اسفند-1396, 12:02
آخرین ارسال: مسعود عطار منش
  تعارض برائت و استصحاب حسین بن علی 1 5,275 9-اسفند-1396, 11:53
آخرین ارسال: مسعود عطار منش
  استصحاب در شبهات حکمیه amirabas 2 8,018 22-آذر-1395, 12:09
آخرین ارسال: 83068
  اصل عدم (استصحاب یا اصل مستقل عقلائی؟) 83068 9 14,955 24-آبان-1395, 14:33
آخرین ارسال: 83068
  نکته علمی:  عمده اقوال در مساله استصحاب صحت این عمار 1 4,547 6-اسفند-1394, 11:11
آخرین ارسال: دلیل

پرش به انجمن:


کاربران در حال بازدید این موضوع: 1 مهمان