نکته علمی: جامع بین مقدور و غیر مقدور

[مهدی خسروبیگی]

اگر تکلیفی به جامع تعلق گرفت و این جامع دارای افراد مقدور و غیر مقدور بود مثلا مولا گفت یا عتق کن و یا اطعام و عتق ممکن نبود چون عبدی وجود ندارد در این صورت آیا امر مولا به جامع تعلق گرفته است و یا به فرد مقدور؟ مرحوم نائینی می فرماید در این صورت امر به حصه مقدوره تعلق گرفته است چون تکلیف به داعی بعث است و بعث نحو امر مقدور صورت می گیرد و همین داعی سبب می شود که بگوییم امر به حصه مقدوره تعلق گرفته است. ولی شهید صدر می فرماید می فرماید امر به جامع تعلق گرفته است به این نحو که واجب اطلاق بدلی داشته باشد و جامع بین مقدور و غیر مقدور ممکن است.

ثمره این بحث این است که اگر صدفةً حصه غیر مقدور، مقدور شد طبق نظر مرحوم نائینی مجزی نیست چون امر نداشته ولی طبق نظر شهید صدر امر داشته است و مجزی است.