ناصواب بودن تقسیم اباحه به از طرف شرع یا از طرف عقل و شرع

[عرفان عزیزی]

استاد حائری اباحه را به دو قسم تقسیم کردند قسم اول اینکه آزادی از طرف شرع باشد قسم دوم اینکه آزادی از طرف عقل و شرع باشد استاد درنقد این تقسیم فرمودند: خود الزاامات شرعی یا ترخیص ها تابع ملاک هستند. اینکه شارع ترخیص می دهد برای این است که در آزادی عقل ملاک است، اینکه عقل یک جا ترخیص می دهد در خود این ترخیص دادن عقل که نمی توان گفت ملاک است. چون این احکام عقلی طریق هستند و توصلی اند و تابع ملاکات هستند. مانند الزام شرعی یا ترخیص شرعی که تابع ملاک است. شارع نگاه به فعل و ترک عبد می کند می بیند که آزاد بودن او ملاک دارد می گوید تو مرخص هستی. پس نباید بحث را برگرداند و گفت که فعل به لحاظ آزادی و عدم الزام عقلی ملاک دارد یا ندارد، عرض ما این است که این ملاکات مربوط به خود عالم واقع است. چه عقل و چه شرع وقتی ترخیص می دهند تابع این هستند که آزادی عبد در فعل و ترک ملاک داشته باشد. آیا مثلا در وجوب می گوییم که مولا ایحاب می کند به لحاظ ملاکی که در لزوم ازطرف شارع دارد؟قطعا اینگونه نیست
آقای حائری فرمودند که اگر اباحه فقط از طرف شرع باشد با حکم عقل به وجوب احتیاط قابل جمع است کلام درستی نیست زیرا وجوب احتیاط که نتیجه ی حق الطاعه است ویک حکم عقلی در کنار ترخیص شارع لغو است علاوه بر اینکه همان طور که وقتی مولا ایجاب می کند عقل باید ایجاب کند و معنا ندارد که ترخیص بدهد. عین همین حرف در ترخیص می آید؛ در ترخیص شارع عبد را مرخص می داند عقل معنا ندارد که الزام کند.

[سید محسن حائری]

... زیرا وجوب احتیاط که نتیجه ی حق الطاعه است ویک حکم عقلی در کنار ترخیص شارع لغو است ...

آیا در جایی که ترخیص مولی هست ولی معلوم نیست، حکم عقل به لزوم احتیاط لغو است؟! چرا؟ (لازم به ذکر است که محل بحث دقیقا در جایی است که حکم مولی به ترخیص معلوم نیست!)

... علاوه بر اینکه همان طور که وقتی مولا ایجاب می کند عقل باید ایجاب کند و معنا ندارد که ترخیص بدهد. عین همین حرف در ترخیص می آید؛ در ترخیص شارع عبد را مرخص می داند عقل معنا ندارد که الزام کند.

آیا این فرمایش در جایی که حکم شارع مشکوک است هم همین طور است؟ پس «اصل عقلی» چیست؟ همیشه در جایی که حکم شارع معلوم نیست، عقل حکمی دارد (حال می‌خواهد آن حکم بنا بر قول به حق الطاعه الزام باشد، یا بنا بر قول به قبح عقاب بلا بیان ترخیص باشد!) علی ای حال علما اجماعا قائل به وجود حکم عقل مستقل از حکم شرع هستند، هر چند اختلاف نا معلوم با هم داشته باشند.

[عرفان عزیزی]

اشکال شما را بنده نیز به کلام استاد دارم .اما این جهت جای تامل دارد که وقتی ما برائت شرعیه داریم خارجا اصلا می توان گفت حکم عقل به لزوم احتیاط داریم؟ شاید فرمایش استاد نسبت به نکته ی لغویت ناظر به این فضا باشد که حال که ما برائت شرعیه داریم حکم عقل به لزوم احتیاط لغو است البته نا گفته نماند که برخی اساتید مثل استاد سید احمد مددی ادله ی برائت شرعیه را ناتمام می دانند به خاطر ایرادات سندی و متنی طبق این مبنا بحث حق الطاعه ثمره ی عملیه هم پیدا می کند و این تصحیح هم از کلام استاد لاریجانی ناتمام است