نقض استاد شهیدی به استاد لاریجانی

[عرفان عزیزی]

استاد لاریجانی به شهید صدر ایراد کردند که اگر قرار است صرف احتمال تکلیف منجز باشد اباحه ی اقتضایی که به اقرار شهید صدر می تواند ملاکش اقوی از لزوم باشد نیز باید رعایت شود و تفویت نگردد.استاد شهیدی نقضی به استاد لاریجانی وارد کردند و آن اینکه درشبهات قبل الفحص قائلین به قبح عقاب بلا بیان نیز حکم به وجوب احتیاط می کنند اگر احتیاط ناقض حریت عبد می باشد واحتمال می دهید ملاک اباحه اقوی از لزوم باشد چرا حکم به احتیاط می کنید و احتمال را منجز می دانید؟
استاد لاریجانی درمقام جواب از این اشکال فرمودند:اولا ما قبل الفحص به احتمال عمل نمی کنیم بلکه به علم اجمالی به تکالیف عمل می کنیم وطبق آن علم احتیاط می کنیم ثانیا ممکن است گفته شود قبل الفحص ما به خاطر فرار جبلی حکم به احتیاط می کنیم نه منجزیت احتمال توضیح آن که برخی مثل محقق اصفهانی چون برای عقل حکم قائل نیستند و کار آن را صرفا درک می دانند وجوب دفع ضرر محتمل را به صورت فرار جبلی از ضرر مطرح کردند که درحیوانات هم به صورت غریزی هست وبحثی از حکم عقل و احتیاط در میان نیست انسان از چیزی که ضرر محتمل معقول (مثل ضرر اخروی یا ضرر نفسانی عظیم) باشد فرار می کند. یعنی هم فرار جبلی درست است و هم الزام عقلی درست است. ما قبل از فحص به همان نقضی که به شهید صدر کردیم الزام عقلانی روی احتمال وجوب نمی توانیم داشته باشیم؛ زیرا این الزام منافات با ارخاء دارد که در اباحه اقتضایی است بنابراین الزام عقلی قبل از فحص منافات دارد و نمی تواند باشد ولی فرار جبلی مانعی ندارد و نکته اش این است که یک فرار خارجی است و الزام نیست. مثل اینکه انسان می ترسد و یک طرف فرار می کند این منافاتی با رخصت ندارد.ثالثا ممکن است بگوییم ما به روایاتی از ادله ی احتیاط عمل می کنیم که اطلاق دارد هم شامل بعدالفحص است و هم قبل الفحص لذا صرف احتمال را سبب تنجیز ندانستیم 98/11/19