مجعول در باب وضو و ثمره آن در بحث تعدد شرط و اتحاد جزاء

[خیشه]

بحث معروفی دراصول وجود دارد که اگر شرط متعدد شد و جزاء واحد، تداخل اسباب لازم می­آید و یا عدم تداخل؟ مثل اذا بلت فتوضا و اذا نمت فتوضا. بعضی قائل به عدم تداخل شدند (مرحوم اخوند و نائینی..) در عین حال گفته شده است که قرینه خاصه وجود دارد که در باب وضو قائل به تداخل هستیم. صاحب منتقی الاصول می­گوید: وجهش این است که مفاد روایات باب وضو، جعل طهارت نه وضو. نواقضی هم که ذکر شده برای نقض طهارت مطرح شده نه نقض وضو. با توجه به این مطلب: وقتی یکی از نواقض طهارت محقق شد، نقض طهارت دیگر قابل تکرار نیست. پس اگر چند ناقض دیگری محقق شود دیگر جزاء قابل تکرار نیست و در جایی که جزاء قابل تکرار نباشد، ناقض دوم اصلا اثر ندارد. پس تحصیل یک طهارت برای چند ناقض کفایت میکند.

وجه چنین استظهاری از روایات باب وضو این است که از روایات به دست می­آید که یک امر مستمری جعل شده است و این امر مستمر نمیتواند نفس وضو باشد زیرا نفس وضو یک امر متصرم الوجود است. پس هر چند تعبیر به وضو شده است ولی مراد طهارت است و به خاطر رابطه سبب و مسبب تعبیر به وضو شده است. بله اگر وضو بود، قابلیت تکرار را داشت اما مجعول در باب وضو طهارت است.

منتقی الاصول ج 3 ص 259

[مهدی خسروبیگی]

بحث معروفی دراصول وجود دارد که اگر شرط متعدد شد و جزاء واحد، تداخل اسباب لازم می­آید و یا عدم تداخل؟ مثل اذا بلت فتوضا و اذا نمت فتوضا. بعضی قائل به عدم تداخل شدند (مرحوم اخوند و نائینی..) در عین حال گفته شده است که قرینه خاصه وجود دارد که در باب وضو قائل به تداخل هستیم. صاحب منتقی الاصول می­گوید: وجهش این است که مفاد روایات باب وضو، جعل طهارت نه وضو. نواقضی هم که ذکر شده برای نقض طهارت مطرح شده نه نقض وضو. با توجه به این مطلب: وقتی یکی از نواقض طهارت محقق شد، نقض طهارت دیگر قابل تکرار نیست. پس اگر چند ناقض دیگری محقق شود دیگر جزاء قابل تکرار نیست و در جایی که جزاء قابل تکرار نباشد، ناقض دوم اصلا اثر ندارد. پس تحصیل یک طهارت برای چند ناقض کفایت میکند.

وجه چنین استظهاری از روایات باب وضو این است که از روایات به دست می­آید که یک امر مستمری جعل شده است و این امر مستمر نمیتواند نفس وضو باشد زیرا نفس وضو یک امر متصرم الوجود است. پس هر چند تعبیر به وضو شده است ولی مراد طهارت است و به خاطر رابطه سبب و مسبب تعبیر به وضو شده است. بله اگر وضو بود، قابلیت تکرار را داشت اما مجعول در باب وضو طهارت است.

منتقی الاصول ج 3 ص 259

در بحث غسل می گویند اگر چندین ناقض آمد مثلا هم مس میت کرد و هم جنب شد دو غسل به عهده او می اید و به دلیل خاص گفته اند یک غسل کفایت از هر دو می کند.همین تعلیلی که در باب وضو ذکر کردید در باب غسل هم می اید در حالی که اگر دلیل خاص نداشتیم باید دو غسل می کردیم

[خیشه]

ضمن عرض سلام خدمت جناب خسرو نماینده خوب کلاس
قیاس باب غسل با وضو قیاس مع الفارق است. زیرا این بحث در فقه و اصول مطرح شده است که غسل ها حقایق مختلفه هستند هر چند که در ظاهر متحد هستند. شاهدش هم این است که با غسل جنابت نمیتوان برای نماز وضو گرفت اما نسبت به غسل های دیگر لا اقل اختلافی است. اما در وضویی که به سبب نوم حاصل شده است با وضوی که به سبب بول حاصل شده است هیچ فرقی نمیکند و هر کاری که با وضوی بولی میتوان انجام داد با وضوی نومی هم میتوان انجام داد. لذا نکته غسل در وضو جاری نیست.

[خیشه]

با عرض سلام 
قیاس وضو با غسل قیاسی مع الفارق است. زیرا در غسل این بحث مطرح است که حقایق مختلفی هستند هر چند که در صورت مانند هم هستند لذا میگویند غسلی که مسبب از جنابت است فرق میکند با غسلی که مسبب از مس میت است. شاهد این مطلب این است که اثار غسل جنابت با اثار مثلا غسل جمعه یا مس میت متفاوت است. زیرا با غسل جنابت برای نماز حرام است که وضو گرفته بشود اما چنین اثری برای غسل مس میت یا دیگر غسل ها نیست. بر خلاف وضو که این چنین نیست. یعنی وضویی که مسبب از بول است هیچ فرقی باوضویی که مسبب از نوم است ندارد. لذا نکته ای که در باب غسل است در باب وضو مطرح نمیشود.

[مسعود عطار منش]

همانطور که در مورد وضو گفته میشود نور علی نور است می توان در مورد آن گفت طهارت علی الطهاره و در مورد نواقض می توان گفت حدث علی حدث و به تعبیر دیگر همه این امور (نور و طهارت و حدث) را می توان ذو مراتب و تشکیکی دانست یعنی کسیکه هم بول کرده هم غایط مرتبه بیشتری از. آلودگی باطنی را بدست آورده که نیاز به نور علی نور دارد پس صرف این که موضوع طهارت است مساله را حل نمیکند بلکه باید مشکک نبودن را نیز برای آن مفروض دانست.
اینکه فرمودید نقض دوباره طهارت معنا ندارد درست است ولی شدت گرفتن حدث و فاصله بیشتر گرفتن از طهارت معنا دارد و همین مصحح عدم تداخل بوده بحث تداخل و عدم تداخل مطرح میشود.

[خیشه]

هر چند که اسباب مختلف هستند ولی وقتی حقیقت طهارت واحد است باید قائل به تداخل شد. زیرا اگر قائل به تداخل نشویم لازمه اش این است که در حیقیت اجتماع مثلین لازم بیاید و برای منع از این اشکال باید قائل به تداخل بشویم. پس هر چند که اسباب مختلف هستند ولی معلول آنها یک حقیقت است و باید قائل به تداخل بشویم

[مسعود عطار منش]

متوجه نشدم ! اگر طهارت یا حدث حقیقت واحد تشکیكی باشد دیگر اجتماع نمیشود بلکه هر وضویی مرتبه ای از طهارت را تحصیل میکند همانطور که هر ناقضی مرتبه اي از حدث را و اجتماع رخ نمی دهد.