25-فروردين-1399, 21:51
تردید در عبارت روایت و سقوط از صلاحیت استدلال
فرعی در فقه مطرح شده است به این که اگر شخصی مشغول نماز شود و در اثناء نماز فردی از جنس مخالف به محاذات وی شروع به اقامه نماز کند، نماز هر دو باطل است -کما هو مختار بعض الفقهاء کالسید الخوئی و السیستانی- یا صرفا نماز شخص لاحق باطل خواهد بود -کما علیه السید الیزدی-؟
یکی از مستندات قول دوم روایتی است که شیخ در تهذیب از طریق نجاشی نقل نموده است: «وَ سَأَلَ عَلِيُّ بْنُ جَعْفَرٍ أَخَاهُ مُوسَى بْنَ جَعْفَرٍ ع عَنْ إِمَامٍ كَانَ فِي صَلَاةِ الظُّهْرِ فَقَامَتِ امْرَأَتُهُ بِحِيَالِهِ تُصَلِّي مَعَهُ وَ هِيَ تَحْسَبُ أَنَّهَا الْعَصْرُ هَلْ يُفْسِدُ ذَلِكَ عَلَى الْقَوْمِ وَ مَا حَالُ الْمَرْأَةِ فِي صَلَاتِهَا مَعَهُمْ وَ قَدْ كَانَتْ صَلَّتِ الظُّهْرَ قَالَ لَا يُفْسِدُ ذَلِكَ عَلَى الْقَوْمِ وَ تُعِيدُ الْمَرْأَةُ صَلَاتَهَا[1]». به این تقریب که: طبق روایت مذکور، زن در اثناء نماز شوهر خویش به محاذات وی اقدام به نماز کرده است و حضرت در چنین فرضی حکم به بطلان نماز زن، و صحت نماز شوهر وی نموده‌اند.
محقق خوئی استدلال به روایت مذکور را ناتمام دانسته‌اند به این دلیل که: شیخ روایت مذکور را در صفحه ی 379 از همان و از همان طریق با تعبیر «فقامت امرأة بحیاله» نقل کرده است؛ کما این که وافی و وسائل نیز روایت را با تعبیر «فقامت امرأة بحیاله» نقل کرده‌اند. و طبق نقل مذکور استدلال به روایت ناتمام خواهد بود؛ چرا که لفظ «امرأة» ظهور در «امرأة أجنبیه» دارد و از آنجا که به طور معمول وقتی أجنبیه ای در کنار مردی اجنبی نماز می خواند، فاصله ی معتبر -یعنی مقدار یک وجب- را مراعات می کند، روایت از فرض محاذات بیگانه خواهد بود.
اما این که وجه بطلان نماز زن اجنبیه طبق این نقل چه خواهد بود؟ محتمل است وجه بطلان این باشد که نماز وی از این حیث باطل است که در نماز عصر خود به نماز ظهر امام جماعت اقتداء کرده است و چنین اقتدائی نزد برخی موجب بطلان نماز است. یا این که شرطیت قرار گرفتن پشت سر مردان در نماز جماعت را رعایت نکرده است.
البته اگر کسی قائل شود که فاصله لازم میان مرد و زن به مقدار ده ذراع -یعنی حدود چهار متر و نیم- است بیان مذکور تمام نبوده و استدلال به روایت برای اثبات مدعای سید یزدی تمام خواهد بود[2].
[1] تهذیب الاحکام، شیخ طوسی، ج3، ص49.
[2] درس خارج فقه. 10 فروردین 1399.
فرعی در فقه مطرح شده است به این که اگر شخصی مشغول نماز شود و در اثناء نماز فردی از جنس مخالف به محاذات وی شروع به اقامه نماز کند، نماز هر دو باطل است -کما هو مختار بعض الفقهاء کالسید الخوئی و السیستانی- یا صرفا نماز شخص لاحق باطل خواهد بود -کما علیه السید الیزدی-؟
یکی از مستندات قول دوم روایتی است که شیخ در تهذیب از طریق نجاشی نقل نموده است: «وَ سَأَلَ عَلِيُّ بْنُ جَعْفَرٍ أَخَاهُ مُوسَى بْنَ جَعْفَرٍ ع عَنْ إِمَامٍ كَانَ فِي صَلَاةِ الظُّهْرِ فَقَامَتِ امْرَأَتُهُ بِحِيَالِهِ تُصَلِّي مَعَهُ وَ هِيَ تَحْسَبُ أَنَّهَا الْعَصْرُ هَلْ يُفْسِدُ ذَلِكَ عَلَى الْقَوْمِ وَ مَا حَالُ الْمَرْأَةِ فِي صَلَاتِهَا مَعَهُمْ وَ قَدْ كَانَتْ صَلَّتِ الظُّهْرَ قَالَ لَا يُفْسِدُ ذَلِكَ عَلَى الْقَوْمِ وَ تُعِيدُ الْمَرْأَةُ صَلَاتَهَا[1]». به این تقریب که: طبق روایت مذکور، زن در اثناء نماز شوهر خویش به محاذات وی اقدام به نماز کرده است و حضرت در چنین فرضی حکم به بطلان نماز زن، و صحت نماز شوهر وی نموده‌اند.
محقق خوئی استدلال به روایت مذکور را ناتمام دانسته‌اند به این دلیل که: شیخ روایت مذکور را در صفحه ی 379 از همان و از همان طریق با تعبیر «فقامت امرأة بحیاله» نقل کرده است؛ کما این که وافی و وسائل نیز روایت را با تعبیر «فقامت امرأة بحیاله» نقل کرده‌اند. و طبق نقل مذکور استدلال به روایت ناتمام خواهد بود؛ چرا که لفظ «امرأة» ظهور در «امرأة أجنبیه» دارد و از آنجا که به طور معمول وقتی أجنبیه ای در کنار مردی اجنبی نماز می خواند، فاصله ی معتبر -یعنی مقدار یک وجب- را مراعات می کند، روایت از فرض محاذات بیگانه خواهد بود.
اما این که وجه بطلان نماز زن اجنبیه طبق این نقل چه خواهد بود؟ محتمل است وجه بطلان این باشد که نماز وی از این حیث باطل است که در نماز عصر خود به نماز ظهر امام جماعت اقتداء کرده است و چنین اقتدائی نزد برخی موجب بطلان نماز است. یا این که شرطیت قرار گرفتن پشت سر مردان در نماز جماعت را رعایت نکرده است.
البته اگر کسی قائل شود که فاصله لازم میان مرد و زن به مقدار ده ذراع -یعنی حدود چهار متر و نیم- است بیان مذکور تمام نبوده و استدلال به روایت برای اثبات مدعای سید یزدی تمام خواهد بود[2].
[1] تهذیب الاحکام، شیخ طوسی، ج3، ص49.
[2] درس خارج فقه. 10 فروردین 1399.
