«تقریر» اقسام نهی از مجموع بما هو مجموع

[شهبازی]

اقسام نهی از مجموع بما هو مجموع

 در مواردی که مولی از مجموع بما هو مجموع چیزی نهی می کند دو حالت وجود دارد:

یک مرتبه نهی روی تک تک اجزاء یا افراد منتشر شده است؛ به گونه ای که هر فردی در کنار سایر افراد یا هر جزء در کنار سایر اجزاء، نهی ضمنی دارد و یک مرتبه اتیان آخرین جزء نهی دارد.

ثمره این دو قسم از نهی در مثل تحریم تجسیم ذوات الارواح روشن می شود که در صورتی که شخصی علم داشته باشد به اینکه در صورتی که نیمی از مجسمه ای را بسازد، نیم دیگر مجسمه را شخص دیگری تکمیل می کند و فرض هم این است که شخص دوم معذور می باشد مثل اینکه جاهل به حکم است یا از کسی تقلید می کند که قائل به حرمت نیست؛ در چنین مواردی طبق حالت اول، شخص اول که نیمی از مجسمه را می سازد مرتکب کار حرام شده زیرا بنابر حالت اول فرض این است که ظهور دلیل در حرمت ساخت کل مجسمه است به نحو حرمت منتشره در کل و لو ساخت کل مستند به یک نفر نباشد ولی بنابر حالت دوم، شخص اول که نیمی از مجسمه را ساخته مرتکب حرام نشده چراکه بنابر حالت دوم فرض این است که فقط اتیان جزء اخیر حرام است که آن هم طبق فرض توسط شخص معذور محقق شده و لذا اعانه براثم نیز صادق نیست (زیرا بر حرام غیر منجز اثم صدق نمی کند) به علاوه اینکه برخی بزرگان همچون محقق ایروانی،‌ آیت الله خوئی و آیت الله سیستانی معتقدند دلیلی بر حرمت اعانه بر اثم نداریم و آنچه حرام است تعاون بر اثم است. نظر استاد شهیدی این است که ظاهر دلیل از قبیل حالت اول است.

[صدرا]

آیا حالت دوم واقعا نهی از مجموع بما هو مجموع است یا نهی از آخرین جزءی که با وجودش کل محقق می‌شود؟ 
به نظر میرسد تسامحا، به این قسم نهی از مجموع اطلاق می‌شود.
و با توجه به این نکته ادعای استاد محترم روشن تر است که اگر نهی از تجسیم می‌شود ظاهرش نهی از کل مجسمه و مجموع اجزاء است نه نهی از محقق ساختن آخرین جزء آن.