نکته علمی: امر عقیب الحظر أو توهّم الحظر

[شاهرود شهر معلمان دین و اخلاق]

یکی از سخنان استاد معظم این است: مشهور میفرمایند که امر بعد از حظر یا بعد از توهم حظر دالّ بر عدم الزام است. مثل سخن خدای تعالی در قرآن کریم: فإذا حللتم فاصطادوا. این سخن در جایی صحیح است که احتمال مطرح در میان عرف قبل از نزول آیه یا هر سخنی از مولی دو احتمال باشد که آیا اکنون که محلّ شده ام هنوز هم صید بر من حرام است یا مباح. هکذا در آیه شریفه فکلوا منها و أطعموا البائس الفقیر که در مورد خوردن حاجی از گوشت قربانی نازل شده است. توهم این بوده است که حرام است بر حاجی که از گوشت قربانی بخورد و احتمال دیگر حلیت آن بوده است. لذاست که فقها آیه را دال بر وجوب اکل از ذبیحه نمی گیرند.
لکن این سخن در جایی که سه احتمال در کار باشد صحیح نیست. به عنوان مثال کسی که وضوء برایش حرجی است، سه احتمال میدهد: تیمم برایش حرام باشد، تیمم برایش واجب باشد، مخیّر بین تیمم و وضو باشد(اباحه تیمم). بعد حضرت استنادا به آیه نفی حرج، میفرماید: تیمّم کن. امر مولی به تیمم دالّ بر وجوب است نه جواز تیمم.