نکته علمی: عدم صحت تمسک به عمومات و اطلاقات روایاتی که در مقام بیان فروعات یک مطلب است

[شاهرود شهر معلمان دین و اخلاق]

در بحث اینکه امر به تیمم در وضو حرجی آیا رخصت است یا عزیمت؟ برخی فقها مانند شهید صدر به عمومات و اطلاقات ادله استحباب نفسی وضو تمسک کرده اند. مانند روایاتی که صرف باوضو بودن را مستحب میداند یا مانند «وضو علی الوضو نور علی نور»
نقد استاد چنین است: اطلاق و عموم روایاتی که در مقام بیان فروع یک مطلب هستند، قابل تمسّک نیست. به عنوان مثال روایت داریم کسی که غسل جمعه را فراموش کرده، شنبه هم میتواند آنرا انجام دهد و غسل روز جمعه برای ناسی، در روز شنبه هم مشروع است. و فرض اینست که در روز جمعه تیمم بدل از غسل جمعه برای فاقد الماء نیز مشروع است.حال اگر ناسی غسل جمعه، در روز شنبه آب برای غسل نیافت نمی توان گفت تیمم برای این شخص هم مشروع است.
به عنوان مثال در روایات ما آمده است اگر محرم غسل احرام را فراموش کرد آنرا بعد از احرام قضا کند. (چون وقت غسل احرام قبل از احرام است) از این روایات وجوب خود غسل احرام بدست نمی آید. بعضا به این مطلب توجه نکرده اند و به این روایات برای وجوب غسل احرام تمسک کرده اند. همانطور که نمیتوان از ادله ای که میگوید:«اگر کسی نماز شب را نخواند فردایش آنرا قضا کند» بدست نمی آید که قضاء نماز شب واجب است پس اصل آن هم واجب است. هکذا غسل احرام.
در ادله مورد تمسّک شهید صدر باید اصل مشروعیت وضوء در حق من که وضو برایم حرجی است ثابت شده باشد و سپس به این ادله تمسک کرد.ادله مورد نظر ایشان در مقام بیان اصل مشروعیت وضو نیست بلکه بر فرض مشروع بودن وضو، وضو بر وضو را نور بر نور میداند