تعارض بنابر امتناع اجتماع امر و نهی

[سید حسین منافی]

قوله: و قیل: إنّه لا یبقی مصحّحٌ.
أقول: این نظر مرحوم نائینی است؛ این مطلب مطابق با مبانی ایشان است و طبق این مبانی چاره ای جز قائل شدن به تعارض بنابر امتناع ندارد؛ زیرا ایشان فعلیّت حکم را همان انشاء حکم می داند، با این تفاوت که فعلیّت بعد از تحقّق موضوع در خارج است و هم چنین قید قدرت را در متعلّق أحکام دخیل می داند. طبق مبنای اوّل ایشان، اگر قائل شویم که دو خطاب در مرحله إنشاء تکاذبی ندارند، بعد از تحقّق موضوع، در مرحله فعلیّت نیز تکاذبی نخواهند داشت. در حالی که بنابر امتناع اجتماع امر و نهی، به فعلیّت رسیدن دو خطاب ممتنع است، در حالی که اگر در مرحله إنشاء تکاذبی نباشد، از آنجا که قدرت بر امتثال هر دو خطاب را دارد (چون فرض بحث اجتماع، وجود مندوحه است)، پس باید هر دو خطاب به فعلیّت برسند. فافهم.
در مقابل، صاحب کفایه فرموده: بنابر امتناع مرجّحات باب تزاحم جاری می شود.
ایشان می فرماید: «إنّه لا تعارض بين مثل خطاب صل و خطاب لا تغصب على الامتناع تعارض الدليلين بما هما دليلان حاكيان كي يقدم الأقوى منهما دلالة أو سندا بل إنما هو من باب‏ تزاحم المؤثرين و المقتضيين فيقدم الغالب منهما و إن كان الدليل على مقتضى الآخر أقوى من دليل مقتضاه‏. »