نظر استاد قایینی در رابطه تنجز علم اجمالی در موارد خارج از محل ابتلاء

[محیا]

نظر استاد قایینی در رابطه تنجز علم اجمالی در موارد خارج از محل ابتلاء:در جعل تکلیف درمواردی که از محل ابتلاء (عدم وجود انگیزه عرفی و عقلائی)خارج می باشند یا حتما مکلف آنرا انجام می‌دهد ،فایده متصور است و آن امکان قصد قربت برای مکلف است ، لذا جعل تکلیف لغو نیست واگرتکلیف لغو نباشد اطلاق ادله تکالیف شامل آن است و هیچ محذوری در اطلاق نیست پس در این موارد هم تکلیف وجود دارد وخروج ازمحل ابتلاء موجب عدم تکلیف نیست.

[مسعود عطار منش]

به نظر می رسد باید بین لغویت عقلی و عرفی تفکیک کرد . در مثال مذکور اگر چه امکان قصد قربت لغویت عقلی را از بین می برد ولکن با توجه به این که تشخیص اطلاق و عدم اطلاقِ ادله به عرف واگذار شده اگر عرف فایده مذکور را نبیند اطلاق دلیل را نسبت به مورد مذکور منتفی میداند و به بیان دیگر عرف وقتی نسبت به یک موردی ابتلاء ندارد اگر به او نسبت به آن مورد تکلیفی صورت گیرد یک نحوه لغویت در آن مشاهده می کند و نسبت به فوائد و اغراض خفی مثل امکان قصد قربت و امثال آن غفلت نوعیه داشته و نمی تواند آنها را مصحح اطلاق قرار دهد و  همین نکته موجب عدم اطلاق دلیل در نزد عرف است .

[مومن]

موید فرمایش آقای عطار منش عدم صدور خطاب در اینگونه مواد است که به جهت لغویت آن میباشد
علاوه بر اینکه قصد قربت در مورد غیر مبتلا به جه صورت قابل تصور است؟؟؟

[رضا اسکندری]

اولا باید ببینید تعریف شما در رابطه با خروج از محل ابتلاء چیست؟ مواردی که از محل ابتلاء خارجند یعنی برخی اطراف به گونه‌ای باشند که اگر چه عقلا مقدور مکلف است اما داعی و انگیزه عقلائی برای ارتکاب آن وجود ندارد و عادتا در نفس مکلف داعی شکل نمی‌گیرد.
اگر چه برخی مثل مرحوم آخوند و مرحوم شیخ معتقدند در این موارد جعل تکلیف لغو است اما حضرت استاد مانند مرحوم شهید صدر (بحوث فی علم الاصول، جلد 5،صفحه 288) معتقدند امکان قصد قربت با تعلق امر برای خروج از لغویت کافی است.
اینکه موردی خارج از محل ابتلاء باشد به معنای غیر مقدور نیست تا دوست عزیز سوال بفرمایند قصد قربت در مورد غیر مبتلا به چه صورت قابل تصور است؟
در این موارد ارتکاب طرفی که از محل ابتلاء خارج است کاملا معقول و ممکن است و امکان قصد قربت در مواردی که از محل ابتلاء خارجند برای دفع لغویت کافی است.
اشکال جناب آقای عطار منش هم وارد نیست چون ایشان تصور کرده‌اند ما برای شمول تحت ادله نیازمند دلیل هستیم در حالی که طبق نظر علماء اطلاق ادله شامل این مورد هست و باید برای خروج آن از تحت اطلاق دلیل اقامه کنید.

[حسین بن علی]

به نظر میرسد بتوان در این موارد ادعای انصراف کرد و موارد غیر متعارف را خارج از شمول اطلاقات دانست.
هرچند تبیین حضرتعالی در مساله عالی بود

[مسعود عطار منش]

اطلاق دلیل چیزی نیست که بتوان بعنوان یک اصل تعبدی در هر جایی جاری کرد بلکه باید عرف این اطلاق را بفهمد چون شمول دلیل نسبت به مواردی که در عرف فایده ای برای شمول نیست ولو عقلا فایده ای باشد ما یصلح للقرینیه بوده یا به تعبیری موجب شک در این می شود که متکلم در مقام بیان حکم این گونه موارد هم باشد .

[رضا اسکندری]

اطلاق دلیل چیزی نیست که بتوان بعنوان یک اصل تعبدی در هر جایی جاری کرد بلکه باید عرف این اطلاق را بفهمد چون شمول دلیل نسبت به مواردی که در عرف فایده ای برای شمول نیست ولو عقلا فایده ای باشد ما یصلح للقرینیه بوده یا به تعبیری موجب شک در این می شود که متکلم در مقام بیان حکم این گونه موارد هم باشد .

شما مطابق مبنای مشهور صحبت می فرمایید. (که البته در آن مبنا هم حرف استاد تمام است)
اما از نظر حضرت استاد اطلاق مانند عموم از وضع استفاده می شود و نیازمند مقدمات حکمت نیست.