7-اسفند-1393, 16:29
تنبیه سوم:
موضوع تنبیه: حرمت تشریعی باعث فساد عبادت می شود؟
قول اول: تفصیل
تشریع به دو نحو متصور است:
1) فعل نفسانی، حرام باشد؛ و فعل خارجی حرام نباشد: حرمت تشریعی، موجب فساد عبادت نمی شود.
2) تشریع اسناد قلبی به همراه فعل خارجی می باشد: حرمت تشریعی، موجب فساد عبادت می شود. هم امر ندارد، پس قصور ذاتی دارد؛ هم حرام است و با حرام، نمی توان قصد قربت کرد. (حرمت ذاتی، به عنوان اولی حرام می باشد؛ و حرمت تشریعی، به عنوان ثانوی حرام می باشد.)
قول دوم: بطلان علی کل حال (شهید صدر)
(بحوث فی علم الاصول، ج 3، ص123)
شقوق تشریع:
شق اول: مکلف می داند که این فعل، امر ندارد: عبادت تشریعی، فاسد می باشد. زیرا عبادت باید به مولی اضافه شود و فعلی را که مکلف، عالم به عدم مامور به بودن آن است، نمی توان به مولی، استناد داد. (حتی اگر تشریع، حرام نباشد یا حرمتش به برای فعل نفسانی باشد.)
شق دوم: احتمال وجود امر را می دهد، ولی حجتی بر امر ندارد: اضواء ج1ص530
الف) با قصد رجا انجام می دهد: می تواند قصد قربت کند و عبادت صحیح است.
ب) با قصد جزمی و تشریع انجام دهد: عبادت، فاسد است، هر چند حرمت تشریع برای فعل نفسانی باشد.
وجوه فساد:
وجه اول: حرمت تشریع، مربوط به فعل نفسانی و فعل خارجی می باشد. بنابراین فعل عبادت، قصور ذاتی داشته و امکان قصد قربت ندارد.
وجه دوم: (سلمنا که حرمت تشریع، فقط برای فعل نفسانی است) فعلی که با نیت تشریع انجام شده است، حرام و مبغوض شارع است، و با نیت شیطانی نمی تواند، قصد قربت نمود.
وجه سوم: (سلمنا که نیت تشریع، حرام نیست و حکم تکلیفی به آن، تعلق نمی گیرد) تشریع، عقلا قبیح است، و با فعل قبیح، نمی توان قصد قربت نمود.
وجه چهارم: (سلمنا که نیت تشریع، قیبج عقلی هم نیست) در عبادت، انگیزه الهی داشتن، شرط می باشد که در عبادت تشریعی، انگیزه الهی هم موجود نمی باشد.
نظر استاد:
نظر شهید صدر بر بطلان عبادت تشریعی در همه فروض، صحیح می باشد.
موضوع تنبیه: حرمت تشریعی باعث فساد عبادت می شود؟
قول اول: تفصیل
تشریع به دو نحو متصور است:
1) فعل نفسانی، حرام باشد؛ و فعل خارجی حرام نباشد: حرمت تشریعی، موجب فساد عبادت نمی شود.
2) تشریع اسناد قلبی به همراه فعل خارجی می باشد: حرمت تشریعی، موجب فساد عبادت می شود. هم امر ندارد، پس قصور ذاتی دارد؛ هم حرام است و با حرام، نمی توان قصد قربت کرد. (حرمت ذاتی، به عنوان اولی حرام می باشد؛ و حرمت تشریعی، به عنوان ثانوی حرام می باشد.)
قول دوم: بطلان علی کل حال (شهید صدر)
(بحوث فی علم الاصول، ج 3، ص123)
شقوق تشریع:
شق اول: مکلف می داند که این فعل، امر ندارد: عبادت تشریعی، فاسد می باشد. زیرا عبادت باید به مولی اضافه شود و فعلی را که مکلف، عالم به عدم مامور به بودن آن است، نمی توان به مولی، استناد داد. (حتی اگر تشریع، حرام نباشد یا حرمتش به برای فعل نفسانی باشد.)
شق دوم: احتمال وجود امر را می دهد، ولی حجتی بر امر ندارد: اضواء ج1ص530
الف) با قصد رجا انجام می دهد: می تواند قصد قربت کند و عبادت صحیح است.
ب) با قصد جزمی و تشریع انجام دهد: عبادت، فاسد است، هر چند حرمت تشریع برای فعل نفسانی باشد.
وجوه فساد:
وجه اول: حرمت تشریع، مربوط به فعل نفسانی و فعل خارجی می باشد. بنابراین فعل عبادت، قصور ذاتی داشته و امکان قصد قربت ندارد.
وجه دوم: (سلمنا که حرمت تشریع، فقط برای فعل نفسانی است) فعلی که با نیت تشریع انجام شده است، حرام و مبغوض شارع است، و با نیت شیطانی نمی تواند، قصد قربت نمود.
وجه سوم: (سلمنا که نیت تشریع، حرام نیست و حکم تکلیفی به آن، تعلق نمی گیرد) تشریع، عقلا قبیح است، و با فعل قبیح، نمی توان قصد قربت نمود.
وجه چهارم: (سلمنا که نیت تشریع، قیبج عقلی هم نیست) در عبادت، انگیزه الهی داشتن، شرط می باشد که در عبادت تشریعی، انگیزه الهی هم موجود نمی باشد.
نظر استاد:
نظر شهید صدر بر بطلان عبادت تشریعی در همه فروض، صحیح می باشد.
