19-اسفند-1393, 19:20
اگر در قسم اول حرف آخوندره را قبول کردیم و سببیت را غیر مجعول (تبعا و استقلالا) دانستیم، آیا ملازمه با این دارد که اگر شارع بگوید «اذا زالت الشمس وجب الصلاة» ترتب وجوب برزوال شمس هم عقلی و غیر شرعی باشد؟
اگر ترتب را عقلی بدانیم معنایش چه می شود؟ آیا جعل وجوب از اختیار جاعل خارج می شود و در نتیجه سببیت و نیز وجوب جعلی نخواهد بود! یا اینکه نه، چنین مشکلی لازم نمی آید. و باید توجه کنیم که هر چند زوال سببیت تکوینی دارد و ولی علاوه بر آن یک سببیت دیگر هم در کار است و آن فعل شارع است و اگر یکی از این دو نباشد وجوب فعلی نمی شود. و می گوییم که سببیت از ناحیه شارع تمام است و فعل جعل را انجام داده است و از این جهت اگر وجوب فعلی شود آن را مستند به او می کنیم و می گوییم که با اختیار او صورت گرفته است و شارع وجوب را بعد از زوال جعل کرده است. و سببیت دیگر که تکوینی است همان زوال است. وقتی سببیت آن تکوینی شد ترتب وجوب هم لا محاله ربطی به جعل مولا ندارد و عقلی خواهد بود چرا که سببیت امری دو طرفه است و معنایش ارتباط بین سبب و مسبب است که از آن در ناحیه سبب تعبیر به سببیت، و در ناحیه مسبب تعبیر به مسببیت می کنیم. پس اگر ترتب را شرعی بدانیم در واقع سببیت تکوینی را انکار کرده ایم.
خلاصه اینکه ترتب وجوب از ناحیه زوال غیر شرعی است ولی از ناحیه فعل مولا شرعی است. لذا اینکه استاد فرمودند ما بالوجدان می یابیم که ترتب شرعی است این از جهت زوال نیست، بلکه منشأ آن سببیت فعل مولا و دخالت آن در فعلی شدن وجوب است.
اگر ترتب را عقلی بدانیم معنایش چه می شود؟ آیا جعل وجوب از اختیار جاعل خارج می شود و در نتیجه سببیت و نیز وجوب جعلی نخواهد بود! یا اینکه نه، چنین مشکلی لازم نمی آید. و باید توجه کنیم که هر چند زوال سببیت تکوینی دارد و ولی علاوه بر آن یک سببیت دیگر هم در کار است و آن فعل شارع است و اگر یکی از این دو نباشد وجوب فعلی نمی شود. و می گوییم که سببیت از ناحیه شارع تمام است و فعل جعل را انجام داده است و از این جهت اگر وجوب فعلی شود آن را مستند به او می کنیم و می گوییم که با اختیار او صورت گرفته است و شارع وجوب را بعد از زوال جعل کرده است. و سببیت دیگر که تکوینی است همان زوال است. وقتی سببیت آن تکوینی شد ترتب وجوب هم لا محاله ربطی به جعل مولا ندارد و عقلی خواهد بود چرا که سببیت امری دو طرفه است و معنایش ارتباط بین سبب و مسبب است که از آن در ناحیه سبب تعبیر به سببیت، و در ناحیه مسبب تعبیر به مسببیت می کنیم. پس اگر ترتب را شرعی بدانیم در واقع سببیت تکوینی را انکار کرده ایم.
خلاصه اینکه ترتب وجوب از ناحیه زوال غیر شرعی است ولی از ناحیه فعل مولا شرعی است. لذا اینکه استاد فرمودند ما بالوجدان می یابیم که ترتب شرعی است این از جهت زوال نیست، بلکه منشأ آن سببیت فعل مولا و دخالت آن در فعلی شدن وجوب است.
