نمونه ای از مباحث حجیت خبر

[م. مظفری]

ثمره اینکه در حجیت خبر ظن به عدم خلاف معتبر است یا خیر و یا ...  در موارد مختلف خود را نشان میدهد و بحث ثمره های مهمی دارد. به این مثال ساده توجه کنید : 

مسأله 2521 ( رساله محشی امام خمینی ره ،بحث عده وفات : اگر زن بگوید عدّه‌ام تمام شده، با دو شرط از او قبول مى‌شود: اوّل: آن که مورد تهمت نباشد (1) دوم: از طلاق یا مردن شوهرش به قدرى گذشته باشد که در آن مدّت، تمام شدن عدّه ممکن باشد.

......................................

 (1) خوئى، فاضل، تبریزى: بنا بر احتیاط ..

مکارم: مسأله هرگاه زن بگوید عدّۀ من تمام شده، از او قبول مى‌شود به شرط آن که مورد اتهام نباشد، بلکه احتیاط واجب آن است که مورد وثوق باشد.

زنجانى: مسأله اگر زن بگوید عدّه‌ام تمام شده، چنانچه اطمینان بر خلاف گفته وى نباشد، قول او پذیرفته مى‌شود.

سیستانى: مسأله اگر زن بگوید عدّه‌ام تمام شده، از او قبول مى‌شود مگر آن که مورد تهمت باشد که در این صورت بنا بر احتیاط واجب قبول نمى‌شود، مثلًا اگر ادعا کند که در یک ماه سه مرتبه خون دیده ادّعاى او تصدیق نمى‌شود، مگر آن که نزدیکانش از زنان تصدیق کنند که عادت زنانۀ او این چنین بوده است.

[دلیل]

در بحث ظن به عدم در حجیت خبر باید این جهات را در نظر گرفت که در مقام احتجاج است یا غیر مقام احتجاج و دیگر اینکه از امور لایعلم الا من قبلهاست یا غیر آن و همچنین از اموری عادی است که نوعا اطمینان آور است یا امور غیر عادی است که عکس آن است. همینطور ظن به عدم ظن نوعی یا ظن شخصی است آیا تفاوتی بین ظن و اطمینان هست یا خیر بنای عقلا چگونه است و از ادله چه مقدار قابل استفاده است آیا حکم کلی وجود دارد یا بین موارد متفاوت است مثلا در اقرار به اسلام ادله شرعی داریم که به صرف گفته خود شخص اسلام ثابت می گردد و شهادتین اماره شرعی اسلام قلبی به شمار می آید مگر اطمینان بر خلاف وجود داشته باشد.