اشکال: آیا صیغه ی امر ظهور در وجوب دارد؟

[امین 69]

مشهور است که می گویند «صیغه ی امر دلالت بر وجوب می کند». البته این یک اشتباه رایج است، بلکه باید گفت صیغه ی طلب آیا دلالت بر وجوب می کند یا نه؟ و در واقع بر روی صیغه ی طلب بحث می شود، و اگر بگوییم صیغه ی امر، در واقع نوعی مصادره به مطلوب است.
حال آیا می توان گفت صیغه ی طلب اولاً دال بر وجوب است مگر این که قرینه ای ظاهر آن را تغییر دهد؟ برای جواب به این سؤال به نظرم باید به یک نکته اساسی توجه کرد:

•  گستره ی الزامات و ترخیص ها؛ مقدار کمی توجه به احکام کافیست تا تصدیق کنیم که در تمام دین احکام مستحب بسیار بیشتر از واجبات است و همین طور است تعداد محرمات نسبت به مکروهات. با توجه به این نکته اگر بخواهیم بگوییم صیغه ی ظلب اولاً دال بر وجوب است، دو مشکل اساسی به وجود می آید:
  

1. تخصیص اکثر؛ چرا که گفتیم احکام غیر الزامی گستره ای بسیار بیشتر از الزامات دارند. پس باید در تمام مواردی که در روایت صیغه ی طلب وجود دارد و مورد غیر الزامی است، بگوییم الزامی نیست.
   
2. حرج و اختلال؛ سلّمنا که علمای اسلام اشتباه کردند و بسیاری از واجبات و محرمات را مستحب و مکروه نامیدند، در این صورت آیا چنین چیزی حرج آور نیست که خداوند این همه از ما تکلیف بخواهد و آیا نقض غرض نمی شد که خداوند می داند این همه تکلیف از تمام بندگان بر نمی آید و عملاً تکلیف بما لایطاق نمی شد؟
   

[رضا اسکندری]

سلام
اول اینکه من نفهمیدم چرا اگر بگوییم صیغه امر ظاهر در وجوب است مصادره به مطلوب است؟ ظاهرا شما امر با مساوق با وجوب گرفته اید.
دوم اینکه علماء به این شبهه شما قبلا پاسخ داده اند که استعمال امر در استحباب با قرینه، نه مجاز است و اگر هم مجاز باشد اشکالی در استعمال لفظ در مجاز با قرینه نیست.
لذا کلمات بسیاری در معانی مجازی استفاده می شوند به همراه قرینه و این هیچ اشکالی ندارد. اگر موارد بسیاری از اوامر بدون هیچ قرینه ای در استحباب استفاده می شد حرف شما درست بود. اما این گونه نیست و مواردی که امر بر استحباب حمل شده است قرینه ای بر استحباب وجود دارد و این منافاتی ندارد که معنای حقیقی امر وجوب باشد.
سوم اینکه این فقط بنابر مسلکی است که شما وجوب را از وضع استفاده کنید اما طبق مسالک دیگری که اینجا وجود دارد از جمله استفاده وجوب از انصراف، از اطلاق، از حکم عقل و ... چنین اشکالی وارد نیست.

[امین 69]

اول: بحث لفظی نداریم، اگر شما امر را به معنای صرف طلب می دانید که هیچ، اما ظاهر این است که امر معنای وجوب را در خود دارد.
دوم: با توجه به همان نکته که عرض کردم مستحبات و مکروهات بسیار بیشتر از واجبات است و اگر نگاه کوتاهی به روایات بیاندازید متوجه این امر می شوید، اگر می خواهیم قاعده ای بسازیم باید بنا بر اکثر باشد و عقلایی این امر همین است و در غیر این صورت تخصیص اکثر می شود و قبیح. این که این صیغه دال بر وجوب است وحی آسمانی نیست تا بخواهیم هر جور شده( حمل کردن خیل کثیر استحبابات بر مجاز) درستش کنیم.
سوم: اگر به این بیان محکم توجه داشته باشیم، دیگر بنابر هیچکدام از مسلک ها نمی توان وجوب را از این صیغه فهمید.

[عالم]

دلالت صیغه امر بر وجوب و عدم وجوب مسأله ای فراتر از مسائل شرعی است.
در مجموع بحث در این است که آیا هیئت امر دلالت بر وجوب دارد یا صرف طلب و استحباب را می رساند.
اینکه ابتدا طلب را به معنای وجوب بگیریم و بعد بگوییم امر همان طلب است و ... این خلط مبحث است.
بله بعد از اینکه اثبات شد امر ظهور در وجوب دارد اگر به دلایلی خاص مانند انصراف و ... که مثلا بگویید در دیدن شارع اصل بر استعمال امر در استحباب است مگر خلاف آن ثابت شود. بحثی دیگر است که هیچ ضرری به اصل مبحث نمی زند.
تأمل و دقت بیشتری می طلبد

[رضا اسکندری]

دوست عزیز به نکته ای که عرض کردم توجه نکردید. استعمال لفظ در معنای مجازی با قرینه منافاتی با اینکه معنای حقیقی چیز دیگری باشد ندارد.
بحث حمل نیست. بحث ظهور است. این عده از علما معتقدند امر ظاهر در وجوب است و ادله خود را بر این امر اقامه می کنند و اینکه امر در موارد زیادی با قرینه در استحباب استعمال شده است دلیلی بر رد کلام آنها نیست.
بله اگر شما موارد زیادی از امر را مثال بیاورید که بدون قرینه در استحباب استعمال شده است می توانید ادعای آنها در ظهور در وجوب را رد کنید. و الامر الیکم.
نکته سوم شما (که البته ظاهرا در صدد جدل هستید نه بحث علمی و لذا نکته خود را از قبل محکم و عاری از هر اشکالی می دانید) را متوجه نشدم.

[emameasr]

یه موقع است ما از قبل فرض رو بر این گذاشتیم که حتما صیغه امر در وجوبه بعد وقتی با استعمال زیاد در مستحبات مواجه میشیم میگه منافات نداره با قرینه است و... اما به نظرم اگه بدون این فرض نگاه کنیم واقعا بحث تخصیص اگثر واضحه و حق با آقای امین69 است و اتفاقا این باید ما رو به فکر بندازه که نکنه استدلالی که برای وجوب اقامه کرده بودیم استدلال درستی نبود؟!!! این چه استدلالیه که در متن واقع برعکسشو می بینیم؟!! مثلا کی گفته حتما رابطه خدا با بندگان رابطه عبد و مولاست؟!!!
یه تقاضایی از دوستان دارم و اون این که در بحث ها آزادانه نظر بدن و تحت تأثیر اینکه علمای قبل چون این طور گفتند ما بخواهیم در صدد توجیه کارشان باشیم این طور نباشه. فارغ از این بحث من فکر میکنم از هر کسی اگه میپرسیدیم این تخصیص اکثر میشه یا نه میگفت آره ولی به اینجا که میرسه احساس میکنم یه مقدار نیاز بیشتری به این داریم که تعبد خودمون رو نسبت به سخنان علمای گذشته کم کنیم. البته علما مورد احترامند اما نحن ابناء الدلیل و صرف بزرگی علما دلیل برای درستی فرمایشاتشون نیست.

[رضا اسکندری]

متاسفانه دوست عزیزمون با نگاهی منفی به بحث و کسانی که بحث می کنند وارد شده اند و فکر میکنند که ما فقط قصد داریم کورکورانه مطالبی را که علم به بطلانش داریم تایید کنیم و برایش توجیه بتراشیم.
شرمنده شما هستم و از ادامه بحث معذورم.

[emameasr]

چون فکر میکنید من با نگاه منفی وارد شدم، ادامه نمیدین یا اینکه جواب قانع کننده ای ندارید؟ مطمئن باشید من تعصبی روی هیچ حرفی ندارم و اگه برام ثابت بشه که صیغه امر ظهور در وجوب داره میپذیرم. اما این حرفهایی که تا حالا زدید و جاهای دیگه دیدم منو قانع نمیکنه. وجدان من به تخصیص اکثر، راضی نمیشه. این همه امر وجود داره که علما ازش استحباب نفهمیدن. یکیشو بگو با قرینه بود دومیش باشه سومیش... تا کجا؟؟؟؟
حالا بگرد قرینه پیدا کن. یه سری از قرینه ها هم که اجماع است یعنی چون اجماع داریم واجب نیست، پس واجب نیست. وجدان من این رو نمیپذیره.
خواهش میکنم دوستان دیگه هم نظر بدن ببینم اگه من در اشتباهم خب متوجه بشم و هدایت بشم.

[امین 69]

برادر عزیز ریحان! به نظرم نکته ای که امام عصر گفت قابل تأمله، شما مفروض گرفته اید که این صیغ دال بر وجوب است، بعد می گویید استعمال آن با قرینه در معنای استحبابی اشکال ندارد، این مصادره به مطلوب است. به نظرم در این بین اگر نکته ای را یاد آور شوم خوب است: اصل این بحث برای این است که اگر قرینه نداشتیم بر چه چیزی حمل کنیم. حال این از کجا به دست می آید؟ اگر شما کسی را دیدید که اکثر اوقات برای آب خواستن دست راستش را بلند می کند و بر فرض این را ز قرائن فهمیدید، در مقابل گاهی هم مثلاً برای غذا خوردن هم دست راستش را بلند می کند و این را هم بر فرض با قرینه فهمیدید. حال موارد بدون قرینه و مشکوک را بر چه حمل می کنید، یعنی دستش را بلند کرد و شما قرینه ای نداشتید که آب می خواهد یا غذا؟ آیا قرینه ای از این قوی تر وجود دارد که به استعمال اکثر حمل کنیم؟ این که استعمال حتی با قرینه در معنای مخالف باشد، آیا خلاف حکمت نیست، خب این که بگوییم معنا موافق اکثر است که راحت تر است. من از این باب گفتم که این استدلال بسیار قوی است و با توجه به آن دیگر شکی باقی نمی ماند.
اما یک سوال از شما دارم: شما آیا موارد وجوب را بدون قرینه می فهمید؟ اگر موارد بدون قرینه را می فرمایید واجب هستند که باز مصادره به مطلوب است، چون ما همین موارد را می خواستیم از اصل و ظهور بفهمیم، و اگر بفرمایید بدون قرینه هم می فهمیم که دیگر کلاً این بحث بی فایده است( در مورد قرینه هم توجه داشته باشید که منظور تمام قرائن عقلی و لفظی است، اگر هر چه قدر دایره ی این قرائن را کم کنیم باید در هر دوی از موارد وجوب و استحباب ملتزم به آن باشیم).

موعضه ای متواضعانه: به تمام بزرگواران عزیز به عنوان برادر کوچکتان عرض می کنم: فضای علمی و آداب آن را حفظ کنیم. از کنایه زدن به یکدیگر و حدث و گمان ها در مورد قصد همدیگر بپرهیزیم.

[امین 69]

برادر عزیز، عالم!
امر معادل عربی دستور است و اگر امر را به این معنا بگیریم که دیگر شکی در وجوبش نیست؛ شما اگر توانستی یک نفر را پیدا کن که بگوید دستور صرف طلب است و جواز و لزومش معلوم نیست؛ کسی دستور داد یعنی به طور وجوبی خواست. اما این صیغه ی طلب است که در این مبحث مورد گفتگو قرار می گیرد که معادل فارسی آن خواستن است و بحث بر سر این است که صرف خواستن چیزی اولاً دال بر وجوب است یا استحباب؟ و فرقی در ماده ای که در این هیئت ریخته می شود ندارد، مگر این که خود ماده مثل ماده ی امر، دلالت بر وجوب داشته باشد.

نکته ی دیگر روش بحثی است که شما ارائه می دهید؛ این که اول بحثی فرا شرعی کنیم و نتیجه ای بگیریم و بعد ببینیم که شرع چگونه است، چه فایده ای دارد؟ مگر هدف ما فهمیدن کلام شارع نیست، چرا از همان اول نمی آییم ببینیم که شارع چگونه سخن گفته است؟( مثلاً از استقراء صیغه های طلب در کلام شارع متوجه شویم که اکثر آن ها در مورد استحباب یا کراهت است.)