«روش شناسی» ولایت فقیه

[امین 69]

آیا ولایت فقیه و حکومت شیعه در دوران غیبت نیاز به دلیل نقلی دارد؟


اگر جدای از بحث هایی که در مورد ولایت فقیه شده است و به صورت اولیه و بدون فکر به عاقبت نظرمان به این بحث بنگریم، به نظر بنده شکی در وجوب آن وجود ندارد.
هر تفکری برای زنده ماندن و اجرای آن نیاز به حکومت دارد. شاهد این مطلب، اولین ادعایی است که هر فرقه ای برای خود دارد و آن چیزی جز مشروعیت حکومتش نیست؛ چرا که می داند بدون این حق هرگز موفق به اجرای احکام و اعتقاداتش نیست.

وقتی با این دید و مسلم عقلی به مسئله بنگریم شبهات را نیز راحت تر بر طرف می کنیم. مثل این که آیا این حق برای شیعه در زمان غیبت و وقتی امکان حکومت برای امام مطرح نیست، باز هم وجود دارد؟ حتماً یک مسلم عقلی را به همین زودی نمی توان منتفی دانست و بلکه تا جایی که ممکن است به فکر قیود آن می افتیم. همانند قید هایی که در روایات آمده و تأییدی بر حکم عقل است.

پس اگر سنخ مسأله را شناختیم و با روشی درست به بحث وارد شدیم، دیگر درگیر اشکال سندی بر روایات نمی شویم و می دانیم که اگر روایات هم نبودند، باز عقل حکم به این مسئله می کرد و روایات همه تأییدی بر حکم عقل اند.

[مهاجر]

بر فرض این مطلب که هر تفکری برای زنده ماندن و اجرای آن نیاز به حکومت دارد صحیح و مسلم باشد ولی این مطلب مستلزم ولایت فقیه نیست چون ممکن است ادعا شود حکومتهای مثل صفویه و قاجاریه و پهلویه هم حکومت شیعی بودند که تا حدودی باعث زنده بودن تفکر شیعه و اجرای احکام بودند و اصولا مهم در بحث ولایت فقیه همان قید و قیود آن است که این قید و قیود با مطلب بالا ثابت نمی شود و نیاز به ادله عقلی جدید و نقلی دارد بله مطلب بالا می تواند به عنوان یکی از مقدمات بعیده بحث مورد استفاده قرار بگیرد.
ادله نقلی هم نیاز به بحث فنی اجتهادی دارند گرچه حکم عقل هم بر این مساله وجود داشته باشد و صرف اینکه حکم عقل بر مطلبی وجود داشته باشد دلیل بر این نمی شود که ما بحث فنی اجتهادی را در ادله نقلی کنار بگذاریم.

[امین 69]

برادر عزیز! بنده اصل حکومت شیعه در دوران غیبت را عرض کرده ام که مسلم عقلی است و اگر سنخ آن شناخته شود، هنگام رجوع به روایات هم فهمی بهتر از آن ها داریم. اما اگر بدون سنخ شناسی وارد بحث از مسئله شویم و سراغ روایات برویم، هر احتمالی را در فهم روایت تصور می کنیم، و از فهم درست دور می شویم. پس این خود دلیل اصلی و مسلم برای اثبات اصل حکومت است و نه مقدمه ی بعیده.
همین طور عرض کردم که این دلیل واضح ما را در پاسخ از شبهات هم کمک می کند. همیشه رویه ی عقلا همین است که در هنگام گرفتار شدن در شبهات اخذ به محکمات می کنند.

[مهاجر]

برادر عزیز! بنده اصل حکومت شیعه در دوران غیبت را عرض کرده ام که مسلم عقلی است و اگر سنخ آن شناخته شود، هنگام رجوع به روایات هم فهمی بهتر از آن ها داریم. اما اگر بدون سنخ شناسی وارد بحث از مسئله شویم و سراغ روایات برویم، هر احتمالی را در فهم روایت تصور می کنیم، و از فهم درست دور می شویم. پس این خود دلیل اصلی و مسلم برای اثبات اصل حکومت است و نه مقدمه ی بعیده.
همین طور عرض کردم که این دلیل واضح ما را در پاسخ از شبهات هم کمک می کند. همیشه رویه ی عقلا همین است که در هنگام گرفتار شدن در شبهات اخذ به محکمات می کنند.

با سلام
برای روشن شدن اشکال کلام شما عین عبارات را بررسی می نماییم:
اگر جدای از بحث هایی که در مورد ولایت فقیه شده است و به صورت اولیه و بدون فکر به عاقبت نظرمان به این بحث بنگریم، به نظر بنده شکی در وجوب آن وجود ندارد.

هر تفکری برای زنده ماندن و اجرای آن نیاز به حکومت دارد. شاهد این مطلب، اولین ادعایی است که هر فرقه ای برای خود دارد و آن چیزی جز مشروعیت حکومتش نیست؛ چرا که می داند بدون این حق هرگز موفق به اجرای احکام و اعتقاداتش نیست.
 شما در این عبارت فرموده اید که «شکی در وجوب آن (ولایت فقیه) نیست و برای اثبات آن به این مطلب تمسک نموده اید که «هر تفکری برای زنده ماندن و اجرای آن نیاز به حکومت دارد»
اشکال این است که این دلیل آن مدعی را ثابت نمی کند زیرا نیاز به حکومت ثابت نمی کند که این حکومت لزوما توسط فقیه تشکیل شود و ولایت فقیه ثابت شود بله این کلام می تواند از مقدمات بعیده استدلال قرار بگیرد که بله حالا که نیاز به حکومت دارد لازم است این حکومت هم توسط فقیه اداره شود که این دلیل خاص خودش را می طلبد.

وقتی با این دید و مسلم عقلی به مسئله بنگریم شبهات را نیز راحت تر بر طرف می کنیم. مثل این که آیا این حق برای شیعه در زمان غیبت و وقتی امکان حکومت برای امام مطرح نیست، باز هم وجود دارد؟ حتماً یک مسلم عقلی را به همین زودی نمی توان منتفی دانست و بلکه تا جایی که ممکن است به فکر قیود آن می افتیم. همانند قید هایی که در روایات آمده و تأییدی بر حکم عقل است.

این مساله مسلم است که اگر مساله ای دلیل عقلی داشته باشد، می توان با تعمق بر روی  آن دلیل شبهات آن را پاسخ داد ولی اشکال این است که دلیل عقلی که شما آوردید ولایت فقیه را ثابت نمی کند بلکه لزوم حکومت شیعه و حق شیعه در تشکیل حکومت را ثابت می کند اما این مساله ربطی به ولایت فقیه ندارد.
اصولا اصل مساله در بحث ولایت فقیه همان قیود است یعنی آنچه مورد نظر است این است که این حکومت لازم چه قیودی دارد و توسط چه کسی و چگونه باید تشکیل شود؟ و این قیود است که باید با حکم عقل یا نقل ثابت شود. بله اگر مساله عقلی محض بود نیازی به روایات نیست ولی این اول الکلام که مساله ولایت فقیه با تمام قیودش عقلی محض است و این باید ثابت شود زیرا ممکن است ادعا شود ولایت داشتن بر دیگران نیاز به دلیل شرعی دارد (مثل ولایت اب و جد) و دلیل عقلی ولایت داشتن را ثابت نمیکند گرچه لزوم حکومت فقیه جامع شرائط را ثابت نماید.

پس اگر سنخ مسأله را شناختیم و با روشی درست به بحث وارد شدیم، دیگر درگیر اشکال سندی بر روایات نمی شویم و می دانیم که اگر روایات هم نبودند، باز عقل حکم به این مسئله می کرد و روایات همه تأییدی بر حکم عقل اند.
اگر بحث ولایت فقیه با تمام جزئیاتش بواسطه حکم عقل ثابت شود کلام شما صحیح است و نیازی به روایات نیست ولی عرض شد که این اول الکلام است که مساله ولایت فقیه با تمام جزئیاتش با حکم عقل ثابت شود و لذا ممکن است گفته شود که در مساله ولایت فقیه به روایات هم مستقلا نیاز است.

[امین 69]

سلام برادر
بابت تأخیر در جواب عذر خواهی می کنم.
اولاً از توجهی که به این مطلب و عرایض بنده داشتید صمیمانه تشکر می کنم.

برای جواب از اشکال اولتان: با همان دلیلی که بنده ذکر کردم این اشکال نیز مرتفع است؛ همان طور که برای بقا و اجرای تفکری، ضرورت حکومت بدیهی است، اداره ی آن توسط همان تفکر هم بدیهی به نظر می رسد؛ اصلاً وقتی گفته می شود آن تفکر نیاز به حکومت دارد، یعنی کسی باید حکومت کند که همان تفکر را اقامه کند، و مگر متصور است که کسی غیر از خبره ی همان تفکر بتواند این کار را انجام دهد؟!
برای تقریب به ذهن: وقتی می گوییم که شهر نیاز به کسی دارد تا بر امور مهندسی آن نظارت کند، مسلم است که مهندس بودن را در همان فرد لازم می دانیم؛ به نظر این سوال جایی ندارد که آیا یک شاعر یا یک فیلمساز هم می تواند ناظر شود یا نه؟

ما بقی اشکالات هم که در صورت جواب به اشکال اول جایی ندارد.

[منتظرالقائم]

امین69:"همان طور که برای بقا و اجرای تفکری، ضرورت حکومت بدیهی است، اداره ی آن توسط همان تفکر هم بدیهی به نظر می رسد..."
پاسخ:در بحث ولایت فقیه از آن بحث میشود که آیا خداوند متعال برای فقیه ولایت جعل کرده است و به تعبیر دیگر او را سلطان و والی قرار داده است؟ایا انتخاب مردم شرط ان است یا نیست؟و...بحث از بدیهی بودن حکومت نیست بحث از آن است که آیا حکومت فقیه به معنای فرمانروایی نه قضاوت را میتوان به خداوند نسبت داد؟

[امین 69]

برادر عزیز، منتظرالقائم!
بداهت حکم قطعی عقل است. اگر این درجه از احکام عقل را بی اعتبار می دانید، برای هیچ چیزی از عقل نمی توانید اعتبار قائل شوید. یعنی اثبات خداوند و نبی اش را اگر قبول کردید، این را نیز باید بپذیرید، چرا که هر دو با یک سنخ از حکم عقل فهمیده می شوند و قبول یکی غیر از دیگری ترجیح بلا مرجح است.

حتی اگر در این موضوع حکم عقل را بدیهی ندانید، باز هم به همین سادگی نمی توان آن را کنار گذاشت. چرا که حکم عقل هم ردیف حکم نقل است.

[مهاجر]

امین69:"همان طور که برای بقا و اجرای تفکری، ضرورت حکومت بدیهی است، اداره ی آن توسط همان تفکر هم بدیهی به نظر می رسد..."
پاسخ:در بحث ولایت فقیه از آن بحث میشود که آیا خداوند متعال برای فقیه ولایت جعل کرده است و به تعبیر دیگر او را سلطان و والی قرار داده است؟ایا انتخاب مردم شرط ان است یا نیست؟و...بحث از بدیهی بودن حکومت نیست بحث از آن است که آیا حکومت فقیه به معنای فرمانروایی نه قضاوت را میتوان به خداوند نسبت داد؟

باید گفت که اگر عقلی بودن حکمی ثابت شود از باب قاعده ملازمه نسبت آن به شرع مشکلی ندارد. کلما حکم به العقل حکم به الشرع
به تعبیر دیگر اگر عقل حکومت فقیه را لازم بداند شارع هم آن را لازم خواهد دانست.

[امین 69]

در مورد نسبت دادن حکم به شرع درست می فرمایید و نظر بنده نیز همین است. گرچه در چگونگی این نسبت با شما اختلاف دارم؛ بنده در موضوعی مستقل(حجیت عقل) این رابطه را بیان کرده ام که عقل و نقل هر دو در عرض یکدیگرند و هر دو کاشف حکم شرع هستند، نه این که عقل حکمی جداگانه باشد و حکمش لازمه ی حکم شرع باشد.