ارسال‌ها: 2
موضوع‌ها: 0
تاریخ عضویت: مهر 1395
اعتبار:
0
سپاس ها 0
سپاس شده 0 بار در 0 ارسال
سلام
از حضرت استاد مددی حفظه الله در مورد شخصیت جابر بن حیان سوال کردم، ایشان فرمودند : این شخصیت برای ما موهوم است چون در هیچ یک از منابع اولیه رجالی ما ذکری از او به میان نیامده، و رسایل او را مطالعه می کردم تناقضاتی را یافتم که این مطلب را تایید می کرد، من جمله این که او در نوشتجات خود از اسماعیلیه صحبت می کند و حال آن که او را به قرن دوم نسبت می دهند، و اسماعیلیه از برای قرن چهارم است!
خلاصه ایشان گفتند : احتمال من این هست که در آن زمان می خواستند این علوم ناشناخته، را از اروپا وارد خطه اسلام کنند، و چون می دانستند متشرعین، با این کار مخالفت می کنند و نمی گذارند عرصه ای برای رونمایی از چنین مطالبی در بلد المسلمین شود لذا، ترفند سیاسی زدند، شخص مجعولی را ساختند و او را نسبت دادند به خواص امام صادق علیه السلام و بعد برای این که به علوم خود وجهه ای شرعی دهند، این علوم را به این شخصیت مختلق، نسبت داده و برای تحقق اهداف خود حد اکثر استفاده را برده اند.
اما نظر خودم :
نام جابر بن حیان به شهادت سید بن طاوس رحمه الله تعالی در منابع اولیه رجالی آمده منتهی به دست ما نرسیده، اکنون نظر شما را جلب می کنم به متن کلام سید بن طاوس رحمه الله در کتاب " فرج المهموم فی ذکر علما النجوم " ص ۱۴۷ :
وممن وقفت علي كتاب منسوب إليه من علماء الشيعة جابر بن حيان من أصحاب الصادق ص يسمي الفهرست والنجاشي ذكر جابر بن حيان وذكر في باب الأشربة ما هذالفظه أن الطالع في الفلك لايكذب في الدلالة علي مايدل أبدا هذاآخر لفظه في المعني ثم شرح مايدل علي فضله في علم النجوم وغيرها و قدذكره ابن النديم في رجال الشيعة و أن له تصانيف علي مذهبنا
همان طور که می بینید سید بن طاوس تصریح می کند که مرحوم نجاشی از او اسم برده و مطالبی از او نقل کرده و از فضایل و علوم او صحبت به میان آورده، و او را از اندیشمندان در نجوم و غیره قلمداد کرده است، ابن ندیم هم که برای قرن چهارم هست از او در فهرستش بحث کرده، علی ای حال به نظر ما او از اصحاب امام صادق علیه الصلاه و السلام بوده، و در علوم متفاوتی تبحر و مهارت داشته، اما در خصوص علم کیمیا که همان علم شیمی باشد، نظر شیخنا الاستاذ وحید خراسانی حفظه الله تعالی این است که او مع الواسطه در این فن شاگرد امام صادق علیه الصلاه والسلام بوده، و توضیح می دادند که، از ابن ابی عمیر ۹۲ کتاب باقی ماند که توسط دخترش در سرداب خانه مدفون شد، یک نسخه از آن ۹۲ نسخه، در فن شیمی بود که به دست جابر بن حیان رسید و توانست به وسیله آن پدر علم شیمی شود، و آقای سید محمود سیستانی از مجتهدین مبرز مشهد مقدس که عموی آقای سیستانی حفظه الله بودند، و از شیمی دانان متبحر محسوب می شدند، می گفتند نسبت این علم شیمی به جابر بن حیان از مسلمات است، و حتی مندلف فرانسوی را شاگرد جابر هم نمی دانستند و می گفتند حاضرم با فن شیمی جابر، با تمام شیمی دانان مناظره کنم تا بفهمند که جابر که بوده!
آقای خویی هم در معجم الرجال چنین مطالبی را آورده و او را از اصحاب امام صادق معرفی می کند، مرحوم فخر المحقققین شیرازی هم در " دانشنامه اسلامی " خود به ذکر او پرداخته و می گوید او از اصحاب امام صادق علیه السلام بوده و شیمیدان حاذق و بزرگی بوده و در زیر زمین خانه خود آزمایشگاه بسیار وسیعی را داشته که انواع آزمایشات خود را آنجا انجام می داد، اما ذکر یک نکته خالی از لطف نیست و آن این که ما از جابر هیچ حدیثی در کتب اصول شیعی نداریم، حتی یک روایتی مربوط به طب به صورت مکاتبه فیما بین او و امام صادق علیه السلام در بحار و مستدرک آمده، گفته اند او جابر بن حسان است نه جابر بن حیان، و در اسم تحریفی واقع شده، بلکه عین مضمون همین روایت از علی بن یقطین هم صادر شده که آن هم مکاتبه است، به هر حال نسبت همان یک روایت هم به جابر قطعی نیست، پس باید گفت که هیچ حدیثی از او در دسترس ما نیست، لذا برای همین است که آن طور که باید و شاید در کتب رجالی از او بحثی به میان نیامده چون بحث از او سالبه به انتفا موضوع است، اما رسایلی که از او بجا مانده قطعا دستخوش تحریف واقع شده، و همه آن ها را نمی شود به او نسبت داد که برای هر کسی با اندک تاملی روشن می شود، لذا نمی شود با استناد به بعضی از رسایل او، شخصیت او را تخطیه کرد.
بعد التیا و التی باید گفت او از اصحاب امام صادق علیه السلام بوده، و حقیقت خارجی هم داشته و هم منجم و هم شیمیدان و صاحب علوم دیگر هم بوده، منتهی شخصیت فقهی و حدیثی نداشته.
