نکته علمی: وحدت و تعدد عقاب در ترک متزاحمین

[فقاهت]

اگر دو تکلیف فعلی متساوی تزاحم کنند و مکلف که قدرت بر امتثال یکی دارد، عصیان کرده و هر دو را ترک کند آیا مستحق یک عقاب است یا دو عقاب؟
مرحوم نایینی جواب این سوال را مبتنی بر این دانسته که تخییر در فرض تساوی متزاحمین به حکم عقل باشد یا به حکم شرع. اگر عقل حکم به تخییر کند دو عقاب دارد و الا یک عقاب.
دلیل ایشان این است که در تخییر عقلی، دو خطاب مشروط -که شرط هر دو محقق شده و در نتیجه هر دو تکلیف فعلی شده- ترک شده است پس دو عقاب دارد اما در تخییر شرعی که یک تکلیف وجود دارد و شارع احد المتزاحمین را طلب کرده است ترک شده پس یک عقاب دارد.
استاد معظم قائلند که وحدت یا تعدد عقاب دائر مدار وحدت یا تعدد تکلیف نیست بلکه باید مشخص نمود به طور کلی منشأ عقاب چیست؟
چون عقاب دائر مدار مخالفت تکلیف مقدور است پس یک عقاب را مستحق است هرچند تخییر عقلی باشد.
چراکه هرچند در تخییر عقلی دو تکلیف متوجه مکلف شده است و لکن فرض این است که یکی مقدور مکلف است.