امتیاز موضوع:
  • 0 رای - 0 میانگین
  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
اشکال: قطع عرفی
#1
قطع عرفی
علمای علم اصول قطع را حجت دانسته و تبعیت از آن را عقلا واجب شمرده اند (لا إشكال في وجوب متابعة القطع و العمل عليه (رسائل شیخ انصاری)). اما آیا اگر طبیب و امثال او کلامی را بگویند و با این کلام قطع یا اطمینان حاصل شود، آیا متابعت از آن وجوب شرعی نیز دارد؟ به نظر می رسد شیخ انصاری وجوب شرعی چنین مواردی را نپذیرند زیرا در بحث برائت می گویند «و إن كان الهلاك المحتمل مفسدة أخرى غير العقاب سواء كانت دينية كصيرورة المكلف بارتكاب الشبهة أقرب إلى ارتكاب المعصية كما دل عليه غير واحد من الأخبار المتقدمة أم دنيوية كالاحتراز عن أموال الظلمة فمجرد احتماله لا يوجب العقاب على فعله لو فرض حرمته واقعا و المفروض أن الأمر بالتوقف في هذه الشبهة لا يفيد استحقاق العقاب على مخالفته لأن المفروض كونه للإرشاد فيكون المقصود منه التخويف عن لحوق غير العقاب من المضار المحتملة فاجتناب هذه الشبهة لا يصير واجبا شرعيا بمعنى ترتب العقاب على ارتكابه» (هرچند بحث ایشان راجع به هلاک محتمل است نه هلاک قطعی اما به هر حال وجهی برای خروج از ارشادی بودن آن به نظر نمی رسد مگر از باب ملازمه که در ادامه می آید). اما آیت الله جوادی آملی در کتاب هندسه عقل در معرفت دینی می گویند: «يافته‏هاي پزشكي در داروسازي و راههاي درمان اگر فراتر از صرف ظنّ و گمان بود و موجب اطمينان شد، اعتناي به آنها شرعاً لازم است؛ به اين معنا كه اگر كسي با علم به اطمينان‏آور بودن اين كشفيات و توصيه‏هاي پزشكي به آنها اعتنا نكرد و جان خود يا بيمار خود را به خطر انداخت، شرعاً معاقب و مسئول است».  
حال سوال اصلی این است که اگر ملازمه بین حکم عقل (که در اینجا وجوب متابعت از قطع و اطمینان است) و شرع را قبول نماییم، آیا می توان وجوب شرعی اوامر طبیب و مانند آن را (در صورتی که قطع یا اطمینان به وجود آورد) نپذیرفت و قائل به ارشادی بودن حکم شارع در این موارد شد؟ (البته با غض نظر از مبنای سلطان العلماء که در حاشیه معالم گفته اند که اوامر شارع مانند اوامر طبیب است، یعنی همانگونه که امر طبیب بیانگر خواص ادویه و مصالح و مفاسد اغذیه است، اوامر (مولوی) شارع نیز بیانگر مصالح و مفاسد افعال است (تقریرات شیرازی، ص 404-402).
پاسخ
#2
با سلام خدمت برادر بزرگوار
برای بنده وجه استظهار شما از کلام شیخ انصاری روشن نشد. مطابق نقل شما، شیخ انصاری امر به دوری از ضرر دنیوی محتمل و احتیاط در آن را ارشادی دانسته است و این نمی تواند ارتباطی به امر به دوری از ضرر مقطوع دنیوی داشته باشد.
ثانیا مطابق تصریح بسیاری از علما مانند مرحوم آخوند، دفع ضرر مقطوع دنیوی اگر ضرر های بزرگی مانند کشته شدن یا قطع عضو نباشد، واجب نیست فضلا عن المحتمل. مطابق این بیان، امر به دوری از ضرر محتمل دنیوی تنها امری ارشادی است و مولویت ندارد.
پاسخ
#3
(16-بهمن-1395, 17:37)احسنی نوشته: با سلام خدمت برادر بزرگوار
برای بنده وجه استظهار شما از کلام شیخ انصاری روشن نشد. مطابق نقل شما، شیخ انصاری امر به دوری از ضرر دنیوی محتمل و احتیاط در آن را ارشادی دانسته است و این نمی تواند ارتباطی به امر به دوری از ضرر مقطوع دنیوی داشته باشد.
ثانیا مطابق تصریح بسیاری از علما مانند مرحوم آخوند، دفع ضرر مقطوع دنیوی اگر ضرر های بزرگی مانند کشته شدن یا قطع عضو نباشد، واجب نیست فضلا عن المحتمل. مطابق این بیان، امر به دوری از ضرر محتمل دنیوی تنها امری ارشادی است و مولویت ندارد.

با عرض سلام و خسته نباشید
شیخ انصاری طبق متن مذکور فرموده اند «لأن المفروض كونه للإرشاد فيكون المقصود منه التخويف عن لحوق غير العقاب من المضار المحتملة فاجتناب هذه الشبهة لا يصير واجبا شرعيا بمعنى ترتب العقاب على ارتكابه» یعنی «زیرا مفروض این است که این امر برای ارشاد است پس مقصود از آن تخویف است پس اجتناب از آن واجب شرعی به معنای ترتب عقاب بر آن نیست» لذا اگر محتمل، ضرری دنیوی بود، نهی تکلیفی به آن تعلق نگرفته بلکه ارشادی است و ترک آن عقابی ندارد.
بله اشکالی در مطلب وجود دارد و آن عدم توجه به کلمات دیگر شیخ انصاری است زیرا ایشان در رسائل (ج2 ص124و125) می گویند: «لکن الانصاف الزام العقل بدفع الضرر المشکوک فیه کالحکم بدفع الضرر المتیقن، کما یعلم بالوجدان عند وجود مائع محتمل السمیه إذا فرض تساوی الاحتمالین من جمیع الوجوه» و در ادامه در صفحه 126 می گویند: و لو فرض حصول الظن بالضرر الدنیوی فلا محیص عن التزام حرمته» که از این کلمات فهمیده می شود ایشان شک و ظن و قطع به ضرر دنیوی را برای حکم عقل به وجوب ترک کافی دانسته اند (البته در صفحه 125 می گویند اگر شارع مصلحت اهمی را ببیند مانند مسأله حدود و قصاص، می تواند اقدام به ضرر را جایز کند و این نشانگر عدم اباحه شرعی در غیر این موارد است).
پاسخ


پرش به انجمن:


کاربران در حال بازدید این موضوع: 1 مهمان