حرمت و استحقاق عقوبت

[سید محمد صادق رضوی]

آنچه معمولا میان السنه اصولیین دائر است اینست که می گویند هر حرام فعلی استحقاق عقوبت داشته و هر استحقاق عقوبتی هم به معنای حرمت فعلی است. (البته غیر از موارد خاص که  تنجر حکم عقلاً امکان پذیر نباشد)
در کتاب و سنت به مواردی بر می خوریم که از جهت قواعد نمی توان بر آن حکم به حرمت کرد اما در عین حال عقوبتی برای آن ذکر شده است. برای مثال به این آیات شریفه از سوره قلم دقت کنید:

إِنَّا بَلَوْناهُمْ كَما بَلَوْنا أَصْحابَ الْجَنَّةِ إِذْ أَقْسَمُوا لَيَصْرِمُنَّها مُصْبِحينَ (17)وَ لا يَسْتَثْنُونَ (18)فَطافَ عَلَيْها طائِفٌ مِنْ رَبِّكَ وَ هُمْ نائِمُونَ (19)فَأَصْبَحَتْ كَالصَّريمِ (20)فَتَنادَوْا مُصْبِحينَ (21)أَنِ اغْدُوا عَلى‏ حَرْثِكُمْ إِنْ كُنْتُمْ صارِمينَ (22)فَانْطَلَقُوا وَ هُمْ يَتَخافَتُونَ (23)أَنْ لا يَدْخُلَنَّهَا الْيَوْمَ عَلَيْكُمْ مِسْكينٌ (24)وَ غَدَوْا عَلى‏ حَرْدٍ قادِرينَ (25)فَلَمَّا رَأَوْها قالُوا إِنَّا لَضَالُّونَ (26)بَلْ نَحْنُ مَحْرُومُونَ (27)قالَ أَوْسَطُهُمْ أَ لَمْ أَقُلْ لَكُمْ لَوْ لا تُسَبِّحُونَ (28)قالُوا سُبْحانَ رَبِّنا إِنَّا كُنَّا ظالِمينَ (29)فَأَقْبَلَ بَعْضُهُمْ عَلى‏ بَعْضٍ يَتَلاوَمُونَ (30)قالُوا يا وَيْلَنا إِنَّا كُنَّا طاغينَ (31)عَسى‏ رَبُّنا أَنْ يُبْدِلَنا خَيْراً مِنْها إِنَّا إِلى‏ رَبِّنا راغِبُونَ (32)كَذلِكَ الْعَذابُ وَ لَعَذابُ الْآخِرَةِ أَكْبَرُ لَوْ كانُوا يَعْلَمُونَ (33
آنچه (اصحاب الجنّة) در این آیه انجام دادند این بود که به خود متکی شده و قصد انفاق به احدی نداشته اند. این حالت اگر چه مذموم است اما نمی بینیم کسی به حرمت آن قائل باشد. در عین حال خداوند متعال بر آنان عذاب خود را نازل کرد و حتی تهدید نمود که عذاب آخرت اکبر خواهد بود.
همچنین می توان موارد لعن یا تصریح به مبغوضیت عندالله یا لا یحبه الله و امثال اینها را مثال زد که بسیاری از این موارد نمی توان قائل به حرمت شد.