نکته علمی: اشکالی بر شمول استصحاب نسبت به موارد علم اجمالی

[مسعود عطار منش]

مرحوم شیخ انصاری اشکال تناقض صدر و ذیل را برای عدم شمول مطرح نموده اند . استاد گرامی در مقام تقریب این اشکال فرمودند این تقریب در اصاله الحل و اصاله الطهاره نیز جریان دارد و  آن عبارت است از این که :
1-ما دو گونه عناوین داریم :1-عناوین تفصیلیه که اشاره حسیه در آنها لحاظ شده است مثل اناء شرقی و اناء غربی-2-عناوین اجمالیه که اشاره حسیه در آنها لحاظ نشده است مثل ما اصابه البول که ممکن است قابل اشارهحسیه باشد و ممکن است نباشد .
2-ادله استصحاب یا اصاله الحل و امثال آن نسبت به عناوین اجمالیه نیز عمومیت دارد یعنی مثلا می توان گفت اناء زید که مردد بین اناء شرقی و غربی است معلوم الحرمه است یا مشکوک الحرمه است .
3-لازمۀ این عمومیت این است که ادله مذکور بلحاظ عناوین تفصیلیه که محل شک است ، موارد علم اجمالی را در صدر خود جای دهد و مثلا حکم به برائت کند و بلحاظ  عناوین اجمالیه که محل علم است ، موارد علم اجمالی را در ذیل خود جای دهد و در نتیجه در موارد علم اجمالی نسبت به تک تک افراد برائت  جاری می شود ولی نسبت به معنون به عنوان ما اصابه البول که معلوم نیست کدام است برائت جاری نمی شود و پر واضح است که موجبه کلیه با سالبه جزئیه قابل جمع نیست .