25-مرداد-1401, 12:26
جلسه 62 مورخ 20/10/1400
به نظر می رسد، کلمه «وجب» به چند صورت استعمال می شود:
1)گاه «وجب» با «علی» متعدّی می شود و مجرور «علی» نیز شخص مکلّف است. مانند: «وجب علیکم الصلاه» خود این استعمال به دو شکل است:
•گاه وجوب تکلیفی مطرح است که در این فرض، ظهور این هیئت در وجوب است.
•گاه وجوب تکلیفی محتمل نیست و اگر وجوبی باشد، وجوب وضعی است. مانند صغار که «علی» به معنای حکم تکلیفی در حق آنها استعمال نمی شود و باید ارشاد به حکم وضعی باشد. مانند «وجب علی الیتیم الزکاه». به نظر می رسد این استعمال ظهور در این دارد که حقی الزامی بر گردن صغیر است که از وجوب اداء حق بر ولیّ یا وجوب اداء حق بعد از بلوغ انتزاع می شود یا مصحّح این حق، چنین وجوبی است.
بنابراین «علی» که مجرور آن مکلّف است، چه حکم تکلیفی باشد و چه حکم وضعی باشد، ظهور در وجوب دارد.
2)گاه «وجب» با «علی» متعدّی می شود و مجرور «علی» شیء خاص است. مانند: «وجب علی الغلّات الزکاه». در این فرض «علی» که دالّ بر استعلاء است را می توان به دو شکل معنا کرد:
•«علی» به این اعتبار که نوعی سلطه وجود دارد و مثلا زکات موجب قیدی در مال است و آن را از طلق بودن خارج می کند، به کار رفته است.
•«علی» به اعتبار نفس تعلّق به این شیء، به کار رفته است و همینکه متعلّق زکات، غلات است در تعبیر «علی» کفایت می کند.
بعید نیست معنای اول صحیح باشد و به اعتبار نوعی سلطه که زکات بر مال دارد و آن را از طلق بودن خارج می کند، «علی» به کار رفته باشد. گویا حقی وجوبی برای ارباب زکات در این مال وجود دارد. این «علی» نیز ظهور در وجوب دارد هر چند ظهور آن در وجوب از قسمی که مجرور «علی» مکلّف باشد، ضعیف تر است.
3)گاه «وجب» با «فی» متعدّی می شود و مجرور «فی» شیء خاصی است. مانند: «وجب فی الغلّات الزکاه» به نظر می رسد این هیئت هیچ ظهوری در وجوب اصطلاحی ندارد و ثابت نیست «وجب» بدون «علی» برای اثبات وجوب کافی باشد.
4)گاه «وجب» بدون حرف جرّ استعمال می شود. مانند: «وجب الزکاه» که از آن بیش از ثبات استفاده نمی شود مگر آنکه از قرائن خاصه، «علی» مقدّر گرفته شود.
پس استفاده وجوب اصطلاحی از «وجب» یا به خاطر وجود «علی» در جمله است مانند «وجب علیکم الصلاه» یا به خاطر این است که به قرائن و خصوصیات مورد، «علی» مقدّر گرفته شده است مانند «الصلاه واجبه» که به این قرینه که اصل ثبوت صلاه، مطلب خاصی نیست که نیازمند ذکر باشد، مقدّر بودن «علی» برداشت می شود و جمله در حقیقت به این صورت است: «الصلاه واجبه علی المکلّفین»
به نظر می رسد، کلمه «وجب» به چند صورت استعمال می شود:
1)گاه «وجب» با «علی» متعدّی می شود و مجرور «علی» نیز شخص مکلّف است. مانند: «وجب علیکم الصلاه» خود این استعمال به دو شکل است:
•گاه وجوب تکلیفی مطرح است که در این فرض، ظهور این هیئت در وجوب است.
•گاه وجوب تکلیفی محتمل نیست و اگر وجوبی باشد، وجوب وضعی است. مانند صغار که «علی» به معنای حکم تکلیفی در حق آنها استعمال نمی شود و باید ارشاد به حکم وضعی باشد. مانند «وجب علی الیتیم الزکاه». به نظر می رسد این استعمال ظهور در این دارد که حقی الزامی بر گردن صغیر است که از وجوب اداء حق بر ولیّ یا وجوب اداء حق بعد از بلوغ انتزاع می شود یا مصحّح این حق، چنین وجوبی است.
بنابراین «علی» که مجرور آن مکلّف است، چه حکم تکلیفی باشد و چه حکم وضعی باشد، ظهور در وجوب دارد.
2)گاه «وجب» با «علی» متعدّی می شود و مجرور «علی» شیء خاص است. مانند: «وجب علی الغلّات الزکاه». در این فرض «علی» که دالّ بر استعلاء است را می توان به دو شکل معنا کرد:
•«علی» به این اعتبار که نوعی سلطه وجود دارد و مثلا زکات موجب قیدی در مال است و آن را از طلق بودن خارج می کند، به کار رفته است.
•«علی» به اعتبار نفس تعلّق به این شیء، به کار رفته است و همینکه متعلّق زکات، غلات است در تعبیر «علی» کفایت می کند.
بعید نیست معنای اول صحیح باشد و به اعتبار نوعی سلطه که زکات بر مال دارد و آن را از طلق بودن خارج می کند، «علی» به کار رفته باشد. گویا حقی وجوبی برای ارباب زکات در این مال وجود دارد. این «علی» نیز ظهور در وجوب دارد هر چند ظهور آن در وجوب از قسمی که مجرور «علی» مکلّف باشد، ضعیف تر است.
3)گاه «وجب» با «فی» متعدّی می شود و مجرور «فی» شیء خاصی است. مانند: «وجب فی الغلّات الزکاه» به نظر می رسد این هیئت هیچ ظهوری در وجوب اصطلاحی ندارد و ثابت نیست «وجب» بدون «علی» برای اثبات وجوب کافی باشد.
4)گاه «وجب» بدون حرف جرّ استعمال می شود. مانند: «وجب الزکاه» که از آن بیش از ثبات استفاده نمی شود مگر آنکه از قرائن خاصه، «علی» مقدّر گرفته شود.
پس استفاده وجوب اصطلاحی از «وجب» یا به خاطر وجود «علی» در جمله است مانند «وجب علیکم الصلاه» یا به خاطر این است که به قرائن و خصوصیات مورد، «علی» مقدّر گرفته شده است مانند «الصلاه واجبه» که به این قرینه که اصل ثبوت صلاه، مطلب خاصی نیست که نیازمند ذکر باشد، مقدّر بودن «علی» برداشت می شود و جمله در حقیقت به این صورت است: «الصلاه واجبه علی المکلّفین»