تفاوت عملی شرط وجوب و شرط واجب

در همان بحث مقدمه ی واجب گفته اند که شرط وجوب لازم التحصیل نیست؛ مولا گفته است اگر مستطیع شدید حج واجب می شود و تحصیل استطاعت واجب نیست؛ زیرا وقتی استطاعت نباشد، وجوبی در بین نیست که استطاعت هم واجب باشد. مخصوصا اینکه برخی اوقات خارج از قدرت مکلف است مثل زوال شمس؛ بر خلاف قید واجب که وجوب روی تقید هم رفته است، لذا واجب التحصیل است. اگر مولا گفت نماز با طهارت واجب است عقل می گوید امتثال واجب است و امتثال آن بدین است که تحصیل طهارت بشود. نکته اش هم همین است که چون تقید مَرکب حکم شده است. وقتی مقید واجب شده باشد، از باب مقدمه باید قید آورده شود تا مقید محقق شود.

مرحوم آخوند در شرط الواجب یک کلامی دارند که شرط واجب، واجب التحصیل است مگر اینکه خود جاعل و مولا، آن را علی سبیل الاتفاق اخذ کرده باشد[1]. به عنوان مثال گفته است نماز با طهارت واجب است اما نماز با طهارت اگر خود طهارت اتفاق بیفتد واجب است. بنابراین اگر شرط واجب را مولا علی سبیل الاتفاق اخذ کند شرط واجب وجوب تحصیل ندارد زیرا وجوب تحصیل خلف فرض است. زیرا فرض این است که خود مولا گفته است که اگر اتفاقا محقق شد واجب است. بررسی کلام محقق آخوند به علم اصول موکول می شود. کلام ایشان روی مبنای خودش که شرایط را به علم به شرط برگردانده است قابل تصویر است.