جواز نماز در درون مطلق وسائل نقلیه مشروط به رعایت شرائط اختیاریه نماز - نسخه قابل چاپ +- مباحثه، تالار علمی فقاهت (http://mobahathah.ir) +-- انجمن: بخش فقه (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=5) +--- انجمن: مباحثات دروس خارج فقه (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=9) +---- انجمن: فقه استاد شهیدی (http://mobahathah.ir/forumdisplay.php?fid=14) +---- موضوع: جواز نماز در درون مطلق وسائل نقلیه مشروط به رعایت شرائط اختیاریه نماز (/showthread.php?tid=1921)

جواز نماز در درون مطلق وسائل نقلیه مشروط به رعایت شرائط اختیاریه نماز - هادی اسکندری - 7-فروردين-1399 استاد شهیدی: جواز نماز در درون مطلق وسائل نقلیه مشروط به رعایت شرائط اختیاریه نماز   نظر استاد شهیدی این است که اطمینان و قار بودن بدن مصلی معتبر است، لکن دلیلی بر لزوم قار بودن مکان مصلی وجود نداشته و بالتالی نماز بر روی دابه و نماز در درون قطار و اتومبیل و سائر وسائل نقلیه خالی از اشکال خواهد بود مشروط به اینکه باقی شرائط – و از جمله استقرار بدن مصلی- مختل نشود، جائز است. و اما روایاتی که مستند قول مخالف (اعتبار قار بودن مکان مصلی) می باشند از نظر ایشان دلالتی بر مدعا ندارند. روایت «جُعِلَتْ لِيَ‌ الْأَرْضُ مَسْجِداً وَ طَهُورا[1]» نمی‌تواند دلالت بر وجوب به جا آوردن نماز در روی زمین کند؛ چرا که این روایت در مقام امتنان بوده و بیان‌گر یکی از ویژگی‌های شریعت پیامبر است به این‌که تضیق موجود در امم سابقه مبنی بر لزوم به جا آوردن عبادات در معابد خاص (نظیر صومعه و کلیسا و کنیسه) در دین اسلام وجود ندارد و به جا آوردن عبادت مشروط به بودن در مکانی خاص نشده است. و اما روایت عبدالرحمن بن ابی‌عبدالله (عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا يُصَلِّي عَلَى الدَّابَّةِ الْفَرِيضَةَ إِلَّا مَرِيضٌ يَسْتَقْبِلُ بِهِ الْقِبْلَةَ وَ يُجْزِيهِ فَاتِحَةُ الْكِتَابِ وَ يَضَعُ بِوَجْهِهِ فِي الْفَرِيضَةِ عَلَى مَا أَمْكَنَهُ مِنْ شَيْ‏ءٍ وَ يُومِئُ فِي النَّافِلَةِ إِيمَاء[2]( با توجه به مناسبت حکم و موضوع، منصرف به فرضی است که شرائط نماز اختیاری مختل می‌شود؛ چرا که فرد متعارف از نماز بر روی دابه نمازی است که به طور عادی تمام شرائط اختیاری نماز -اعم از استقبال، قیام، رکوع اختیاری، سجود اختیاری، سجود بر ما یصح السجود علیه و استقرار بدن مصلی- در آن رعایت نمی شود. شبهه انصراف به فرد متعارف در روایاتی همچون روایت عبدالله بن سنان (قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَ يُصَلِّي الرَّجُلُ شَيْئاً مِنَ الْمَفْرُوضِ‏ رَاكِباً قَالَ لَا إِلَّا مِنْ ضَرُورَةٍ[3]) و صحیحه‌ی حمیری (كَتَبْتُ إِلَى أَبِي الْحَسَنِ ع رَوَى جَعَلَنِيَ اللَّهُ فِدَاكَ مَوَالِيكَ عَنْ آبَائِكَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص صَلَّى الْفَرِيضَةَ عَلَى رَاحِلَتِهِ فِي يَوْمٍ مَطِيرٍ وَ يُصِيبُنَا الْمَطَرُ وَ نَحْنُ فِي مَحَامِلِنَا وَ الْأَرْضُ مُبْتَلَّةٌ وَ الْمَطَرُ يُؤْذِي فَهَلْ يَجُوزُ لَنَا يَا سَيِّدِي أَنْ نُصَلِّيَ فِي هَذِهِ الْحَالِ فِي مَحَامِلِنَا أَوْ عَلَى دَوَابِّنَا الْفَرِيضَةَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ فَوَقَّعَ ع يَجُوزُ ذَلِكَ مَعَ الضَّرُورَةِ الشَّدِيدَةِ[4] ) و روایت منصور بن حازم (عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ قَالَ: سَأَلَهُ أَحْمَدُ بْنُ النُّعْمَانِ فَقَالَ أُصَلِّي فِي مَحْمِلِي وَ أَنَا مَرِيضٌ قَالَ فَقَالَ أَمَّا النَّافِلَةُ فَنَعَمْ وَ أَمَّا الْفَرِيضَةُ فَلَا قَالَ وَ ذَكَرَ أَحْمَدُ شِدَّةَ وَجَعِهِ فَقَالَ أَنَا كُنْتُ مَرِيضاً شَدِيدَ الْمَرَضِ فَكُنْتُ آمُرُهُمْ إِذَا حَضَرَتِ الصَّلَاةُ يُنِيخُوا بِي فَأُحْتَمَلُ بِفِرَاشِي فَأُوضَعُ فَأُصَلِّي ثُمَّ أُحْتَمَلُ بِفِرَاشِي فَأُوضَعُ فِي مَحْمِلِي[5]) نیز وجود دارد. و اما تمسک به روایت محمد بن عذافر (قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع رَجُلٌ يَجْلِبُ الْغَنَمَ مِنَ الْجَبَلِ يَكُونُ فِيهَا الْأَجِيرُ الْمَجُوسِيُّ وَ النَّصْرَانِيُّ فَتَقَعُ الْعَارِضَةُ فَيَأْتِيهِ بِهَا مُمَلَّحَةً قَالَ لَا يَأْكُلْهَا قُلْتُ يَكُونُ فِي وَقْتِ فَرِيضَةٍ لَا تُمَكِّنُهُ الْأَرْضُ مِنَ الْقِيَامِ عَلَيْهَا وَ لَا السُّجُودِ عَلَيْهَا مِنْ كَثْرَةِ الثَّلْجِ وَ الْمَاءِ وَ الْمَطَرِ وَ الْوَحَلِ أَ يَجُوزُ لَهُ أَنْ يُصَلِّيَ الْفَرِيضَةَ فِي الْمَحْمِلِ قَالَ نَعَمْ هُوَ بِمَنْزِلَةِ السَّفِينَةِ إِنْ أَمْكَنَهُ قَائِماً وَ إِلَّا قَاعِداً وَ كُلَّمَا كَانَ مِنْ ذَلِكَ فَاللَّهُ أَوْلَى بِالْعُذْرِ يَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بَلِ الْإِنْسانُ عَلى نَفْسِهِ بَصِيرَةٌ[6]) بر عدم جواز نماز در درون وسائل نقلیه به این تقریب که «تعبیر فالله أولی بالعذر در ذیل روایت نشان از آن دارد که تجویز نماز فریضه در محمل، مختص به فرض عذر و اضطرار است» ناتمام است؛ چرا که به نظر می‌رسد عبارت مذکور ناظر به فقره «أن أمکنه قائما و إلا قاعداً» و شخصی است که مجبور به نماز نشسته خواندن است[7].   [1] من لا یحضره الفقیه، شیخ صدوق، ج1، ص240. [2] تهذیب الاحکام، شیخ طوسی، ج3، ص308. [3] وسائل الشیعة، الشیخ الحر العاملي، ج4، ص326، أبواب القبله، باب14، ح4، ط آل البيت. [4] تهذیب الاحکام، شیخ طوسی، ج3، ص231. [5] تهذیب الاحکام، شیخ طوسی، ج3، ص308. [6] تهذیب الاحکام، شیخ طوسی، ج3، ص232. [7] جلسات ۷۶ و ۷۷ از درس خارج فقه صلات، سال تحصیلی ۴۰۰-۹۹.