نکته علمی: انصراف از فرد نادر

[سید محمد صادق رضوی]

صرف نادر بودن فرد موجب انصراف مطلق از آن فرد نمی شود. و الا (چنانکه آیه الله شبیری بیان کرده اند) مثلا در  "نماز بر انسان واجب است" باید گفت چون غالب انسانها پنج انگشتی اند و فرد شش انگشته بسیار نادر است پس این دلیل شامل انسان شش انگشته نمی شود! (مضافا این که هر فردی به لحاظ خصوصیات مشخصه اس نادر محسوب می شود و اگر انصراف از فرد نادر را بپذیریم انصراف از جمیع افراد لازم می آید)
بله غلبه به ضمیمه ی مناسبات حکم و موضوع می تواند موجب انصراف شود. مثلا در "روزه بر مریض واجب نیست" می توان گفت از مریضی که اتفاقا روزه برایش مفید است منصرف است.
(همچنین در موارد تعارض، حمل بر فرد غالب از مصادیق روشن جمع عرفی است ولی بدون تعارض و بدون مناسبات حکم و موضوع چنین حملی اشتباه است)

به نظر می رسد مطالب مطرح شده منتفی به انتقاء موضوع باشد!!
این که در اصول می گویند مطلق از فرد نادر انصراف دارد مقصود فرد نادری از خود مطلق است نه خصوصیات خارجیه و تشخصات نادره. چگونه می توان این را گفت در حالی که خود  اصولیین در بحث انصراف ذکر کرده اند که کثرت وجود موجب انصراف نمی شود.
بلکه مقصود از انصراف مطلق از فرد نادر اینست که ذات ماهیت مطلق در نظر عرف نتواند شامل افراد خفیه بشود. برای مثال اگر در دلیل داریم البول ینقض الوضوء، خود اطلاق بول در نظر عرف نسبت به ذات بولی که از مخرج غیر معتاد خارج شود تمام نیست؛ حتی اگر فرض کنیم اتفاقی بیفتد که افراد خارجیه بول غالبا از مخرج غیر معتاد باشند. این انصراف در مرحله ذات مطلق است نه تحقق خارجی آن.
ظاهرا این مطلب از آیة الله شبیری زنجانی در دروس نکاح ج 5 ص 1404 منشأ گرفته و اگر مراجعه کنید می بینید که نقض ایشان عجیب است.