جمع بین ارشادیت و مولویت در خطاب تبلیغی
یکی دیگر از ثمراتی که بر تفکیک بین خطاب تشریعی و تبلیغی مترتب می گردد، جمع بین خطاب ارشادی و مولوی در خطاب واحد تبلیغی است در حالی که در خطاب تشریعی چنین امری محال است و سر از تناقض در می آورد!
بنابراین امام علیه السلام که تمام خطاباتش تبلیغی است می تواند با یک خطاب، ارشاد به دو الزام داشته باشد یکی ارشاد به یک حکم تشریعی مولوی و دیگری ارشاد به یک حکم الزامی عقلی!
محقق خوئی قدس‌سره در روایت «ما لا یدرک کله لا یترک کله» قائل به اجمال شده است به این بیان که :
أ. اگر مراد از «ما» در فقره «ما لا یدرک»، افراد واجب باشد : روایت دلالت بر یک حکم ارشادی و الزام عقلی دارد؛ زیرا در صورتی که امتثال تعدادی از افراد واجب، متعذر باشد عقل حکم به لزوم امتثال مابقی افراد مقدور می نماید.
ب. و اگر مراد از «ما» در فقره «ما لا یدرک»، اجزاء واجب باشد : روایت دلالت بر یک حکم مولوی خواهد داشت؛ زیرا وجوب مابقی اجزاء یک واجب مرکب در صورت تعذر برخی اجزاء، قطعاً یک وجوب جدید است که نیاز به امر شارع دارد و لذا یک خطاب مولوی است.
و از آنجا که خطاب واحد نمی تواند هم ارشادی باشد و هم مولوی لذا روایت مجل است.
اما استاد سید محمود مددی فرمودند با توجه به اینکه این خطاب از ناحیه امام معصوم علیه السلام صادر شده و یک خطاب تبلیغی است، امام علیه السلام با خطاب واحد ارشاد به دو الزام کرده است یکی ارشاد به الزام عقلی (خطاب ارشادی) و دیگری ارشاد به یک الزام شرعی (خطاب مولوی)، اما در خطاب تشریعی جمع بین دو الزام عقلی و شرعی استحاله دارد.
نتیجه :
1. تفکیک بین تشریعی و تبلیغی بودن خطابات در اذهان فقهاء قدس الله اسرارهم نبوده است ولی توجه به آن در استظهار از روایات تأثیرگذار بوده و برخی موارد موجب خروج از اجمال گردد.
2. خطابات صادره از ائمه علیهم‌السلام با توجه به مبلّغ بودن ایشان، یا تبلیغ یک حکم شرعی است و یا بیان یک حکم عقلائی (مانند بسیاری از روایات صادره از ایشان در مورد خوراکی ها و امور بهداشتی و ...).
یکی دیگر از ثمراتی که بر تفکیک بین خطاب تشریعی و تبلیغی مترتب می گردد، جمع بین خطاب ارشادی و مولوی در خطاب واحد تبلیغی است در حالی که در خطاب تشریعی چنین امری محال است و سر از تناقض در می آورد!
بنابراین امام علیه السلام که تمام خطاباتش تبلیغی است می تواند با یک خطاب، ارشاد به دو الزام داشته باشد یکی ارشاد به یک حکم تشریعی مولوی و دیگری ارشاد به یک حکم الزامی عقلی!
محقق خوئی قدس‌سره در روایت «ما لا یدرک کله لا یترک کله» قائل به اجمال شده است به این بیان که :
أ. اگر مراد از «ما» در فقره «ما لا یدرک»، افراد واجب باشد : روایت دلالت بر یک حکم ارشادی و الزام عقلی دارد؛ زیرا در صورتی که امتثال تعدادی از افراد واجب، متعذر باشد عقل حکم به لزوم امتثال مابقی افراد مقدور می نماید.
ب. و اگر مراد از «ما» در فقره «ما لا یدرک»، اجزاء واجب باشد : روایت دلالت بر یک حکم مولوی خواهد داشت؛ زیرا وجوب مابقی اجزاء یک واجب مرکب در صورت تعذر برخی اجزاء، قطعاً یک وجوب جدید است که نیاز به امر شارع دارد و لذا یک خطاب مولوی است.
و از آنجا که خطاب واحد نمی تواند هم ارشادی باشد و هم مولوی لذا روایت مجل است.
اما استاد سید محمود مددی فرمودند با توجه به اینکه این خطاب از ناحیه امام معصوم علیه السلام صادر شده و یک خطاب تبلیغی است، امام علیه السلام با خطاب واحد ارشاد به دو الزام کرده است یکی ارشاد به الزام عقلی (خطاب ارشادی) و دیگری ارشاد به یک الزام شرعی (خطاب مولوی)، اما در خطاب تشریعی جمع بین دو الزام عقلی و شرعی استحاله دارد.
نتیجه :
1. تفکیک بین تشریعی و تبلیغی بودن خطابات در اذهان فقهاء قدس الله اسرارهم نبوده است ولی توجه به آن در استظهار از روایات تأثیرگذار بوده و برخی موارد موجب خروج از اجمال گردد.
2. خطابات صادره از ائمه علیهم‌السلام با توجه به مبلّغ بودن ایشان، یا تبلیغ یک حکم شرعی است و یا بیان یک حکم عقلائی (مانند بسیاری از روایات صادره از ایشان در مورد خوراکی ها و امور بهداشتی و ...).
