24-بهمن-1397, 19:55
(آخرین تغییر در ارسال: 24-بهمن-1397, 19:58 توسط محمود رفاهی فرد.)
چه در خطاب تشریعی چه در خطاب تبلیغی (علی تعابیرکم) ابهاماتی وجود دارد. در مورد خطاب تشریعی ابهامی که هست و ذیل یادداشت دیگر هم نوشتم این است که آیا تشریع با خطابات الهی و نبوی که در قرآن و سنت آمده صورت گرفته یا سابقا تشریع انجام شده و حتی خطابات الهی و نبوی نیز تبلیغ همان تشریعات است.
اما در مورد خطاب تبلیغی، لازم است که حقیقت خطاب تبلیغی روشن شود. در ابتدای پیام نوشته اید که در خطاب تبلیغی، جمع بین خطاب مولوی و ارشادی ممکن است. اما در اواخر نوشته اید که خطاب تبلیغی می تواند ارشاد به یک الزام عقلی و یک الزام شرعی باشد.
روی این توضیح، نه در خطاب تشریعی و نه در خطاب تبلیغی، جمع بین ارشادیت و مولویت نمی شود. خطاب تشریعی همواره مولوی است و خطاب تبلیغی هم همواره ارشادی است. بله می تواند ارشاد به یک الزام عقلی و یک الزام شرعی باشد ولی به هر حال ارشادی است.
بنا بر این مبنی، لازم است که تمام خطابات غیر تشریعیِ صادر از اهل بیت علیهم السلام را ارشادی دانست و این امر، نحوه ی مباحث را بسیار تغییر می دهد. مثلا در ظهور صیغه ی امر در وجوب، بحثی که در اصول شده است ناظر به امر مولوی است و امر ارشادی بحث مستقلی می طلبد. مثلا در شریعت حکمی برای صلاه جعل شده است و امام علیه السلام ارشادا الی ذاک الحکم می فرمایند صل. این امر به صلاه ارشاد به چیست؟ ارشاد به وجود حکم الزامی در شریعت؟ ارشاد به بعث در شریعت؟ ارشاد به این که اگر می خواهی به شریعت عمل کنی (اعم از حکم الزامی و ندبی) نماز لازم است؟ چنانکه طبیب وقتی می گوید فلان دارو را بخور ارشاد به این است که اگر می خواهی به سلامت برسی خوردن این داور لازم است و این لزوم صرفا بیانگر یک قضیه ی شزطیه است و نه لزوم تکلیفی. می بینیم که بحث ها تفاوت جدی با بحث از ظهور امر مولوی در وجوب دارد. یا در جمع بین ادله، مثلا بحث معروفی هست که اگر یک امر و یک ترخیص داشتیم حمل بر استحباب می شود اما برخی این مطلب را در اوامر ارشادی انکار کرده اند. خلاصه ارشادی دانستن خطابات صادر از اهل بیت علیهم السلام به نحو کلی تاثیرات فراوانی دارد.
لکن اصل این مطلب مشکل به نظر می رسد. در واقع ارشادی دانستن این اوامر دو مقدمه دارد. مقدمه ی اول این که ائمه علیهم السلام تشریع نمی کنند و مقدمه ی دوم این که اگر امری تشریعی نباشد تبلیغی و ارشاد به الزام دیگری است. مقدمه ی اول چندان جای اشکال نیست، چرا که فارغ از بحث این که آیا ائمه علیهم السلام منصب تشریع را دارند یا نه، به هر حال در معمول احادیث، روشن است که در مقام تشریع نبوده اند. اما مقدمه ی دوم، محل تامل است. فرض می کنیم که امر صادر از امام علیه السلام، تشریعی نیست و امام به پشتوانه ی حکمی که در شریعت سابقا تشریع شده است این امر را کرده اند. آیا حکم امام را لزوما باید ارشاد به آن الزام دانست؟ یا می توان گفت که با توجه به مولویتی که خداوند برای ائمه علیهم السلام قرار داده آنها نیز می توانند امر مولوی کنند و این امر مولوی به مقتضای ادله ای چون آیه ی اولی الامر و .... لازم الاتباع است؟
اما در مورد خطاب تبلیغی، لازم است که حقیقت خطاب تبلیغی روشن شود. در ابتدای پیام نوشته اید که در خطاب تبلیغی، جمع بین خطاب مولوی و ارشادی ممکن است. اما در اواخر نوشته اید که خطاب تبلیغی می تواند ارشاد به یک الزام عقلی و یک الزام شرعی باشد.
روی این توضیح، نه در خطاب تشریعی و نه در خطاب تبلیغی، جمع بین ارشادیت و مولویت نمی شود. خطاب تشریعی همواره مولوی است و خطاب تبلیغی هم همواره ارشادی است. بله می تواند ارشاد به یک الزام عقلی و یک الزام شرعی باشد ولی به هر حال ارشادی است.
بنا بر این مبنی، لازم است که تمام خطابات غیر تشریعیِ صادر از اهل بیت علیهم السلام را ارشادی دانست و این امر، نحوه ی مباحث را بسیار تغییر می دهد. مثلا در ظهور صیغه ی امر در وجوب، بحثی که در اصول شده است ناظر به امر مولوی است و امر ارشادی بحث مستقلی می طلبد. مثلا در شریعت حکمی برای صلاه جعل شده است و امام علیه السلام ارشادا الی ذاک الحکم می فرمایند صل. این امر به صلاه ارشاد به چیست؟ ارشاد به وجود حکم الزامی در شریعت؟ ارشاد به بعث در شریعت؟ ارشاد به این که اگر می خواهی به شریعت عمل کنی (اعم از حکم الزامی و ندبی) نماز لازم است؟ چنانکه طبیب وقتی می گوید فلان دارو را بخور ارشاد به این است که اگر می خواهی به سلامت برسی خوردن این داور لازم است و این لزوم صرفا بیانگر یک قضیه ی شزطیه است و نه لزوم تکلیفی. می بینیم که بحث ها تفاوت جدی با بحث از ظهور امر مولوی در وجوب دارد. یا در جمع بین ادله، مثلا بحث معروفی هست که اگر یک امر و یک ترخیص داشتیم حمل بر استحباب می شود اما برخی این مطلب را در اوامر ارشادی انکار کرده اند. خلاصه ارشادی دانستن خطابات صادر از اهل بیت علیهم السلام به نحو کلی تاثیرات فراوانی دارد.
لکن اصل این مطلب مشکل به نظر می رسد. در واقع ارشادی دانستن این اوامر دو مقدمه دارد. مقدمه ی اول این که ائمه علیهم السلام تشریع نمی کنند و مقدمه ی دوم این که اگر امری تشریعی نباشد تبلیغی و ارشاد به الزام دیگری است. مقدمه ی اول چندان جای اشکال نیست، چرا که فارغ از بحث این که آیا ائمه علیهم السلام منصب تشریع را دارند یا نه، به هر حال در معمول احادیث، روشن است که در مقام تشریع نبوده اند. اما مقدمه ی دوم، محل تامل است. فرض می کنیم که امر صادر از امام علیه السلام، تشریعی نیست و امام به پشتوانه ی حکمی که در شریعت سابقا تشریع شده است این امر را کرده اند. آیا حکم امام را لزوما باید ارشاد به آن الزام دانست؟ یا می توان گفت که با توجه به مولویتی که خداوند برای ائمه علیهم السلام قرار داده آنها نیز می توانند امر مولوی کنند و این امر مولوی به مقتضای ادله ای چون آیه ی اولی الامر و .... لازم الاتباع است؟
