از روایتگری، تا باورمندی

[محمود رفاهی فرد]

نکته ی مهم در استناد به نحوه ی تعبیر راوی، بررسی این جهت است که آیا نحوه ی تعابیر، واقعا مربوط به راوی مد نظر بوده و یا توسط طبقات بعد یا مولفین بعدی تغییر یافته است؟ مثلا شیخ طوسی تحفظ بالایی بر نقل مطالب منابع بدون تصرف در آن ها دارند (و به همین جهت، منبع یابی تهذیب ساده تر است) در حالی که مرحوم کلینی عناوین به کار رفته در اسناد را تغییر داده و در چهارچوب های مشخص قرار می دهند (به تعبیری، از "عناوین معیار" استفاده می کنند؛ مثلا عنوان ابویوسف را به یعقوب بن یزید تغییر می دهند).
در نحوه ی تعبیر از امام علیه السلام هم مثلا شیخ صدوق، ظاهرا تعبیر عن جعفر را به عن الصادق تبدیل می کنند و مرحوم کلینی و سعد بن عبدالله به عن ابی عبدالله تبدیل می کنند.
با این بیان، مشخص می شود که تمسک به تعبیر "عن جعفر" در روایات غیاث بن کلوب برای نشان دادن عامی بودن وی را نمی توان با این که در کافی یا فقیه یا اسناد سعد بن عبدالله در تهذیب، عن الصادق و یا عن ابی عبدالله تعبیر شده جواب داد.
ن ک درس خارج فقه استاد شبیری، 95/8/19