تصویب باطل به چه معناست؟

[Payam_Khajei]

تصویب، اقسام و معانی مختلف دارد یک تصویب منسوب به اشاعره است که عبارت از اختصاص احکام به عالمین است. گرچه آن چیزی که آن‌ها واقعا بیان کردند این است که یک وقایعی وجود دارد که خالی از حکم است و حکم آن تابع تشخیص مجتهدین است. این کلام دوم باطل است و خلاف روایات مثل «ما من شیء الا و فیه کتاب أو سنة حتی ارش الخدش»  است. ولی اختصاص احکام به عالمین را ما نیز قبول نداریم زیرا جاهل مقصر یعنی جاهلی که قادر بر تعلم است نیز مشمول احکام است ولی می‌توان گفت «جاهل قاصر در واقع حکم لزومی ندارد» و دلیلی بر بطلان این کلام وجود ندارد. زیرا ادله‌ای که ممکن است ادعا شود دلالت بر بطلان این کلام دارند عبارتند از:

دلیل اول: اجماع بر اشتراک احکام بین عالم و جاهل وجود دارد.

 این اجماع دلیل لبی است و قدر متیقن آن جاهل مقصر است.

 

دلیل دوم: امر به تعلم است.

این دلیل نیز شامل جاهل قاصر نمی‌شود.

 

دلیل سوم: اطلاق خطابات تکلیف.

 ممکن است گفته شود «رفع ما لایعلمون»  مقید این اطلاقات به عالم و جاهل مقصر است.

 

این بیان گرچه واضح البطلان نیست ولی درست نیست زیرا مفاد حدیث «رفع ما لایعلمون» رفع ظاهری است و فقط دلالت دارد بر این که در مورد جاهل قاصر حکم تکلیفی از نظر عقلی، روح -یعنی اراده‌ی لزومیه مولی به فعل به نحوی که لایرضی بترکه- ندارد. ولی [جاهل قاصر] حکم انشایی و همچنین حکم وضعی در حق او ثابت است.

در احکام تکلیفی در مورد جاهل قاصر آن حکم روح کافی عقلی ندارد ولی از نظر عرفی این حکم فعلی است و آثار عقلایی نیز بر آن مترتب می‌شود.

 

* خارج اصول 12 آذر 1402