5-مرداد-1394, 15:10
در جواب برادرمان :
1. اولا بر روی اثبات مرحوم تستری نسبت به هشام بن حکم باید بحث کرد و بر فرض هم اثبات شده باشد باز گفتیم که نمی توان اثبات برای هشام بن حکم را بعنوان اثبات هشام بن سالم در نظر گرفت.
ثانیا مطالبی که از مرحوم تستری نقل کردید را قبلا دیده بودم ، بنده هم همین مطالب را می گویم که احتمالش ضعیف است زیرا همین اصل طعن در عامه بودن هم معلوم نیست بر چه اساس است در حالیکه روایات امامیون در این باب است! چرا امامیون اصل طعن را نیاورده باشند؟ ثانیا واقعا وجدان انسان قبول می کند که امام (علیه السلام) کلام منسوب به هشام را از حیث اعتقادی رد کند اما نسبت به نسبت دادن این کلام به هشام سکوت کند و بگذارد این تهمت نسبت به او باقی بماند؟؟؟
ثالثا نجاشی در ترجمه اش می نویسد : جليل في (من) أصحابنا ثقة عين كثير الرواية حسن التصانيف که هم توثیق و هم مدح معتد به است در جای دیگری از کتاب خود می نویسد : و قد أصاب شيخنا أبو جعفر محمد بن الحسن بن الوليد في ذلك كله و تبعه أبو جعفر بن بابويه رحمه الله على ذلك إلا في محمد بن عيسى بن عبيد فلا أدري ما رابه فيه لأنه كان على ظاهر العدالة و الثقة.و همچنین روایات او فقط در کتب اربعه به 1450 روایت می رسد که این خود دلالت بر جلالت او می کند و کشی نیز او را توثیق می کند و تضعیف شیخ نسبت به محمد بن عیسی بن عبید مبنی بر تضعیف ابن ولید است همچنانکه مرحوم سید خوئی می نویسد : أن تضعيف الشيخ كما هو صريح كلامه هنا و في فهرسته، مبني على استثناء الصدوق و ابن الوليد إياه، البته هیچ بعید نیست که شیخ صدوق هم از ابن ولید تقلید کرده زیرا او در من لا یحضر می نویسد که نظرات شیخم ابن ولید نظرات من است! و همچنین نجاشی همانطور که آورده شد همین حرف را می زند می نویسد که تبعه ابو جعفر و مرحوم سید خوئی نیز می نویسد : و الذي يكشف عن ذلك: أن الصدوق (قدس سره) تبع شيخه ابن الوليد و سید خوئی نیز ادله ای درباره ی وثاقت او اورده است که موجب اطناب و می توانید به معجم کنید و درایة النور 1.2 که یک کار گروه زیر نظر آقای سید محمد جواد شبیری است در ترجمه اش می نویسد : إمامي،ثقةجليل وتضعيف ابن الوليدوتابعيه له وهم و تضعیف شیخ نسبت به محمد بن عیسی بن عبید مبنی بر تضعیف ابن ولید است همچنانکه مرحوم سید خوئی می نویسد : أن تضعيف الشيخ كما هو صريح كلامه هنا و في فهرسته، مبني على استثناء الصدوق و ابن الوليد إياه، البته هیچ بعید نیست که شیخ صدوق هم از ابن ولید تقلید کرده زیرا او در من لا یحضر می نویسد که نظرات شیخم ابن ولید نظرات من است! و همچنین نجاشی همانطور که آورده شد همین حرف را می زند می نویسد که تبعه ابو جعفر و مرحوم سید خوئی نیز می نویسد : و الذي يكشف عن ذلك: أن الصدوق (قدس سره) تبع شيخه ابن الوليد و سید خوئی نیز ادله ای درباره ی وثاقت او اورده است که موجب اطناب و می توانید به معجم کنید.
رابعا : درست است که در 4 روایت تصریح به اسم شده است ولیکن در 5 روایت در همان توحید شیخ صدوق آمده است که بعض از اصحابنا قائل به همچنین اقوالی شده اند یا اختلاف قول در اصحابنا پیش آمده و همین روایات به بوسیله 4 روایتی که تصریح به اسم دارند تفسیر می شوند.
2. باز جواب سؤال داده نشد ، صرف اثبات یک مطلب برای هشام بن حکم اثبات همان برای هشام بن سالم نمی کند همچنین دوست دارم بدانم که مطالبی که از ابن ابی عمیر و غیره است سندش کجاست؟ و همچنین توجه داشته باشید که روایتی که در تفسیر قمی است در زمان امام رضا (علیه السلام) بوده است و بر فرض مطلب نقل کرده از ابن ابی عمیر و ... خود قول امام رضا (علیه السلام) نقض کننده مطالب آنان است. همچنین نقل مرحوم کراجکی مؤید رجوع هشام بن حکم است
3. من فکر نمی کنم بی دقتی رخ داده است زیرا من نگفتم که ابن عربی این مطلب را از هشام نقل کرده بلکه گفتم این اعتقاد ابن عربی اصلا معلوم نیست که آیا اعتقاد هشام بوده یا نه زیرا ابن عربی برخی تفسیرات عرفانی دارد و از راه شهود بدون دلیل شرعی به آن می رسد که شبیه آن را در هیچ کدام از روایات و کلام اصحاب نیافتیم در حالی که هشام شاگرد امام صادق (علیه السلام) بوده است و ثانیا یعنی هشام نمی توانسته بگوید خداوند جسم نیست و شبیهی ندارد و این کلام متشابه را نفهمیده؟
4.اولا نجاشی می نویسد : 1014 - محمد بن الفرج الرخجي
روى عن أبي الحسن موسى عليه السلام.
پس نمی توان به طور قطع گفت که او در روایت از امام هادی (علیه السلام) روایت کرده و بله نمی توان هم به طور قطع گفت که در روایت از امام کاظم (علیه السلام) روایت کرده زیرا شیخ نام او را در اصحاب امام هادی (علیه السلام) روایت هم اورده است و همچنین مرفوع بودن روایت باعث این شده که به طور قطع حرف نزنیم
ثانیا این که عرض کردم روایات ذامه مفسر روایت لیس القول ما قال الهشامان است به خاطر این بود که موضوع روایات ذامه و این روایت یکی است و آن اشاره به قائل بودن به جسمیت هشام بن سالم است اما روایات مادحه درباره ی این موضوع نیست فلذا نمی تواند مفسر باشد.
5. اولا اینکه ((في التوحید)) کلامِ مطلقِ راوی است و کلام امام صادق (علیه السلام) تا بتوان از اطلاقش کمک گرفت و شاید چون حضرت امام صادق (علیه السلام) با علم ما کان و ما یکون می دانستند که هشام بن سالم پیروز از میدان بیرون می آید ، مناظره را واگذار به او کردند یا اینکه هشام بن سالم بیشتر نیاز به تمرین در مناظره در باب توحید داشت و برداشت نمی شود که او افضل اصحاب نسبت به توحید بوده است کما اینکه در ادامه امام صادق (علیه السلام) نظرات خود را نسبت به یک یک آنان فرمودند البته این مبنی بر اینست که ((فخصمه)) را به معنای غلبه هشام بگیریم. مرحوم کمره ای در ترجمه همین روایت کافی فخصمه را به معنای مساوی شدند گرفته است! و همچنین آقای مصطفوی می نویسد : ((سپس فرمود: اى هشام بن سالم تو هم گفتگو كن او با شامى برابر شد [هر دو عرق كردند]))و در ادامه روایت آقای کمره اینظر امام صادق (علیه السلام) درباره ی هشام را چنین ترجمه می کند : ((و رو به هشام بن سالم كرد و فرمود: تو دنبال اخبار وارده مىگردى ولى به خوبى آنها را نمىشناسى)) و همچنین آقای مصطفوی : بهشام بن سالم متوجه شد و فرمود: در پى حديث ميگردى ولى تشخيص نميدهى.
و صل الله علی سیدنا محمد و آله الطاهرین
ثانیا : همین ترجمه آقای کمره ای برای اثبات عدم تأیید کامل امام (علیه السلام) نسبت به هشام یا اینکه ناقص بودن علم او کافیست
1. اولا بر روی اثبات مرحوم تستری نسبت به هشام بن حکم باید بحث کرد و بر فرض هم اثبات شده باشد باز گفتیم که نمی توان اثبات برای هشام بن حکم را بعنوان اثبات هشام بن سالم در نظر گرفت.
ثانیا مطالبی که از مرحوم تستری نقل کردید را قبلا دیده بودم ، بنده هم همین مطالب را می گویم که احتمالش ضعیف است زیرا همین اصل طعن در عامه بودن هم معلوم نیست بر چه اساس است در حالیکه روایات امامیون در این باب است! چرا امامیون اصل طعن را نیاورده باشند؟ ثانیا واقعا وجدان انسان قبول می کند که امام (علیه السلام) کلام منسوب به هشام را از حیث اعتقادی رد کند اما نسبت به نسبت دادن این کلام به هشام سکوت کند و بگذارد این تهمت نسبت به او باقی بماند؟؟؟
ثالثا نجاشی در ترجمه اش می نویسد : جليل في (من) أصحابنا ثقة عين كثير الرواية حسن التصانيف که هم توثیق و هم مدح معتد به است در جای دیگری از کتاب خود می نویسد : و قد أصاب شيخنا أبو جعفر محمد بن الحسن بن الوليد في ذلك كله و تبعه أبو جعفر بن بابويه رحمه الله على ذلك إلا في محمد بن عيسى بن عبيد فلا أدري ما رابه فيه لأنه كان على ظاهر العدالة و الثقة.و همچنین روایات او فقط در کتب اربعه به 1450 روایت می رسد که این خود دلالت بر جلالت او می کند و کشی نیز او را توثیق می کند و تضعیف شیخ نسبت به محمد بن عیسی بن عبید مبنی بر تضعیف ابن ولید است همچنانکه مرحوم سید خوئی می نویسد : أن تضعيف الشيخ كما هو صريح كلامه هنا و في فهرسته، مبني على استثناء الصدوق و ابن الوليد إياه، البته هیچ بعید نیست که شیخ صدوق هم از ابن ولید تقلید کرده زیرا او در من لا یحضر می نویسد که نظرات شیخم ابن ولید نظرات من است! و همچنین نجاشی همانطور که آورده شد همین حرف را می زند می نویسد که تبعه ابو جعفر و مرحوم سید خوئی نیز می نویسد : و الذي يكشف عن ذلك: أن الصدوق (قدس سره) تبع شيخه ابن الوليد و سید خوئی نیز ادله ای درباره ی وثاقت او اورده است که موجب اطناب و می توانید به معجم کنید و درایة النور 1.2 که یک کار گروه زیر نظر آقای سید محمد جواد شبیری است در ترجمه اش می نویسد : إمامي،ثقةجليل وتضعيف ابن الوليدوتابعيه له وهم و تضعیف شیخ نسبت به محمد بن عیسی بن عبید مبنی بر تضعیف ابن ولید است همچنانکه مرحوم سید خوئی می نویسد : أن تضعيف الشيخ كما هو صريح كلامه هنا و في فهرسته، مبني على استثناء الصدوق و ابن الوليد إياه، البته هیچ بعید نیست که شیخ صدوق هم از ابن ولید تقلید کرده زیرا او در من لا یحضر می نویسد که نظرات شیخم ابن ولید نظرات من است! و همچنین نجاشی همانطور که آورده شد همین حرف را می زند می نویسد که تبعه ابو جعفر و مرحوم سید خوئی نیز می نویسد : و الذي يكشف عن ذلك: أن الصدوق (قدس سره) تبع شيخه ابن الوليد و سید خوئی نیز ادله ای درباره ی وثاقت او اورده است که موجب اطناب و می توانید به معجم کنید.
رابعا : درست است که در 4 روایت تصریح به اسم شده است ولیکن در 5 روایت در همان توحید شیخ صدوق آمده است که بعض از اصحابنا قائل به همچنین اقوالی شده اند یا اختلاف قول در اصحابنا پیش آمده و همین روایات به بوسیله 4 روایتی که تصریح به اسم دارند تفسیر می شوند.
2. باز جواب سؤال داده نشد ، صرف اثبات یک مطلب برای هشام بن حکم اثبات همان برای هشام بن سالم نمی کند همچنین دوست دارم بدانم که مطالبی که از ابن ابی عمیر و غیره است سندش کجاست؟ و همچنین توجه داشته باشید که روایتی که در تفسیر قمی است در زمان امام رضا (علیه السلام) بوده است و بر فرض مطلب نقل کرده از ابن ابی عمیر و ... خود قول امام رضا (علیه السلام) نقض کننده مطالب آنان است. همچنین نقل مرحوم کراجکی مؤید رجوع هشام بن حکم است
3. من فکر نمی کنم بی دقتی رخ داده است زیرا من نگفتم که ابن عربی این مطلب را از هشام نقل کرده بلکه گفتم این اعتقاد ابن عربی اصلا معلوم نیست که آیا اعتقاد هشام بوده یا نه زیرا ابن عربی برخی تفسیرات عرفانی دارد و از راه شهود بدون دلیل شرعی به آن می رسد که شبیه آن را در هیچ کدام از روایات و کلام اصحاب نیافتیم در حالی که هشام شاگرد امام صادق (علیه السلام) بوده است و ثانیا یعنی هشام نمی توانسته بگوید خداوند جسم نیست و شبیهی ندارد و این کلام متشابه را نفهمیده؟
4.اولا نجاشی می نویسد : 1014 - محمد بن الفرج الرخجي
روى عن أبي الحسن موسى عليه السلام.
پس نمی توان به طور قطع گفت که او در روایت از امام هادی (علیه السلام) روایت کرده و بله نمی توان هم به طور قطع گفت که در روایت از امام کاظم (علیه السلام) روایت کرده زیرا شیخ نام او را در اصحاب امام هادی (علیه السلام) روایت هم اورده است و همچنین مرفوع بودن روایت باعث این شده که به طور قطع حرف نزنیم
ثانیا این که عرض کردم روایات ذامه مفسر روایت لیس القول ما قال الهشامان است به خاطر این بود که موضوع روایات ذامه و این روایت یکی است و آن اشاره به قائل بودن به جسمیت هشام بن سالم است اما روایات مادحه درباره ی این موضوع نیست فلذا نمی تواند مفسر باشد.
5. اولا اینکه ((في التوحید)) کلامِ مطلقِ راوی است و کلام امام صادق (علیه السلام) تا بتوان از اطلاقش کمک گرفت و شاید چون حضرت امام صادق (علیه السلام) با علم ما کان و ما یکون می دانستند که هشام بن سالم پیروز از میدان بیرون می آید ، مناظره را واگذار به او کردند یا اینکه هشام بن سالم بیشتر نیاز به تمرین در مناظره در باب توحید داشت و برداشت نمی شود که او افضل اصحاب نسبت به توحید بوده است کما اینکه در ادامه امام صادق (علیه السلام) نظرات خود را نسبت به یک یک آنان فرمودند البته این مبنی بر اینست که ((فخصمه)) را به معنای غلبه هشام بگیریم. مرحوم کمره ای در ترجمه همین روایت کافی فخصمه را به معنای مساوی شدند گرفته است! و همچنین آقای مصطفوی می نویسد : ((سپس فرمود: اى هشام بن سالم تو هم گفتگو كن او با شامى برابر شد [هر دو عرق كردند]))و در ادامه روایت آقای کمره اینظر امام صادق (علیه السلام) درباره ی هشام را چنین ترجمه می کند : ((و رو به هشام بن سالم كرد و فرمود: تو دنبال اخبار وارده مىگردى ولى به خوبى آنها را نمىشناسى)) و همچنین آقای مصطفوی : بهشام بن سالم متوجه شد و فرمود: در پى حديث ميگردى ولى تشخيص نميدهى.
و صل الله علی سیدنا محمد و آله الطاهرین
ثانیا : همین ترجمه آقای کمره ای برای اثبات عدم تأیید کامل امام (علیه السلام) نسبت به هشام یا اینکه ناقص بودن علم او کافیست
