20-دي-1394, 09:02
حاصل برخی تتبعات خدمت دوستان گزارش می شود:
مرحوم نجاشی در کتاب خود می فرمایند:
نقل قول:يحيى بن العلاء البجلي الرازي
أبو جعفر ثقة أصله كوفي. له كتاب يرويه جماعة أخبرنا أحمد بن عبد الواحد قال: حدثنا عبيد الله بن أحمد قال: حدثنا محمد بن رباح قال: حدثنا إبراهيم بن سليمان قال: حدثنا زكريا بن يحيى عن يحيى بن العلاء بكتابه. (صفحه 444)
نقل قول:جعفر بن يحيى بن العلاء أبو محمد الرازي
ثقة و أبوه أيضا. روى أبوه عن أبي عبد الله عليه السلام و هو أخلط بنا من أبيه و أدخل فينا و كان أبوه يحيى بن العلاء قاضيا بالري. و كتابه يختلط بكتاب أبيه لأنه يروي كتاب أبيه عنه فربما نسب إلى أبيه و ربما نسب إليه. أخبرنا محمد بن محمد بن النعمان قال: حدثنا جعفر بن محمد بن قولويه قال: حدثنا محمد بن أحمد بن سليم الصابوني بمصر قال: حدثنا موسى بن الحسين بن موسى قال: حدثنا جعفر بن يحيى بن العلاء. (صفحه 126)
مرحوم شیخ در کتاب فهرست این گونه فرموده اند:
مرحوم برقی نیز در ضمن اصحاب امام باقر علیه السلام عنوان يحيى بن أبي العلاء الرازي (صفحه 11) و در ضمن اصحاب امام صادق علیه السلام عنوان يحيى بن العلاء كوفي. (صفحه 31) و در همان جا عنوان يحيى بن أبي العلاء أيضا كوفي. (صفحه 31) را ذکر کرده است.
عده زیادی از علماء معتقد به وحدت دو عنوان یحیی بن ابی العلاء و یحیی بن العلاء هستند و از آنجا که مذکور در روایات کتب اربعه ما نام یحیی بن ابی العلاء موجود است (غیر از یک یا دو مورد که آن هم اختلاف نسخه است) عنوان صحیح را همین دانسته اند و عبارت مرحوم نجاشی را غلط می دانند.
(مناهج الاخیار جلد 2، صفحه 228 و روضة المتقین جلد 3، صفحه 394، و ملاذ الاخیار جلد 16، صفحه 181، و ...)
در مقابل عده ای نیز وحدت را مشکل دانسته اند و حکم به تعدد کرده اند. از جمله مرحوم امام خمینی (کتاب الطهارة جلد 2، صفحه 129 و المکاسب المحرمة جلد 1، صفحه 291) و مرحوم آیت الله خویی (معجم رجال الحدیث جلد 20، صفحه 23 و المعتمد فی شرح المناسک جلد 4، صفحه 226)
مرحوم شیخ صدوق در مشیخه طریق خود به یحیی بن ابی العلاء را ذکر کرده است که راوی از او ابان بن عثمان است (من لایحضره الفقیه جلد 4 صفحه 488)
راوی عمده از او نیز ابان بن عثمان است اگر چه در یک مورد اسحاق بن عمار و در دو مورد جعفر بن بشیر از او نقل روایت کرده اند.
یحیی بن العلاء اگر چه در کتب اربعه روایتی ندارد اما مرحوم شیخ در امالی از او روایاتی را نقل کرده است (9 روایت) که راوی از او در همه آنها احمد بن رزق است.
نکته دیگری که قابل توجه است نقل روایتی است که هم در کافی مذکور است و هم در تهذیب آمده است که سند آن این گونه است:
نقل قول:يحيى بن أبي العلاء الرازي.و در کتاب رجال خود در ضمن اصحاب امام باقر علیه السلام از عنوان يحيى بن أبي العلاء الرازي (صفحه 149) و اصحاب امام صادق علیه السلام از عنوان يحيى بن العلاء بن خالد البجلي كوفي يقال له: الرازي. (صفحه 321) نام برده است.
له كتاب. رويناه بهذا الإسناد عن القاسم بن إسماعيل عن يحيى بن أبي العلاء. (صفحه 504)
مرحوم برقی نیز در ضمن اصحاب امام باقر علیه السلام عنوان يحيى بن أبي العلاء الرازي (صفحه 11) و در ضمن اصحاب امام صادق علیه السلام عنوان يحيى بن العلاء كوفي. (صفحه 31) و در همان جا عنوان يحيى بن أبي العلاء أيضا كوفي. (صفحه 31) را ذکر کرده است.
عده زیادی از علماء معتقد به وحدت دو عنوان یحیی بن ابی العلاء و یحیی بن العلاء هستند و از آنجا که مذکور در روایات کتب اربعه ما نام یحیی بن ابی العلاء موجود است (غیر از یک یا دو مورد که آن هم اختلاف نسخه است) عنوان صحیح را همین دانسته اند و عبارت مرحوم نجاشی را غلط می دانند.
(مناهج الاخیار جلد 2، صفحه 228 و روضة المتقین جلد 3، صفحه 394، و ملاذ الاخیار جلد 16، صفحه 181، و ...)
در مقابل عده ای نیز وحدت را مشکل دانسته اند و حکم به تعدد کرده اند. از جمله مرحوم امام خمینی (کتاب الطهارة جلد 2، صفحه 129 و المکاسب المحرمة جلد 1، صفحه 291) و مرحوم آیت الله خویی (معجم رجال الحدیث جلد 20، صفحه 23 و المعتمد فی شرح المناسک جلد 4، صفحه 226)
مرحوم شیخ صدوق در مشیخه طریق خود به یحیی بن ابی العلاء را ذکر کرده است که راوی از او ابان بن عثمان است (من لایحضره الفقیه جلد 4 صفحه 488)
راوی عمده از او نیز ابان بن عثمان است اگر چه در یک مورد اسحاق بن عمار و در دو مورد جعفر بن بشیر از او نقل روایت کرده اند.
یحیی بن العلاء اگر چه در کتب اربعه روایتی ندارد اما مرحوم شیخ در امالی از او روایاتی را نقل کرده است (9 روایت) که راوی از او در همه آنها احمد بن رزق است.
نکته دیگری که قابل توجه است نقل روایتی است که هم در کافی مذکور است و هم در تهذیب آمده است که سند آن این گونه است:
نقل قول:مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ يَحْيَى الْخُزَاعِيِّ عَنْ أَبِيهِ يَحْيَى بْنِ أَبِي الْعَلَاءِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ (الکافی جلد 5، صفحه 114)
و تهذیب الاحکام جلد 6، صفحه 361 و البته مرحوم صدوق همین روایت را به این صورت نقل کرده است
نقل قول:مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ يَحْيَى الْخُزَاعِيِّ عَنْ أَبِيهِ يَحْيَى بْنِ أَبِي الْعَلَاءِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ (علل الشرائع جلد 2، صفحه 530)که به نظر قرینه خوبی بر اتحاد است.
هر چند برنامه درایة النور یحیی بن ابی العلاء الرازی و یحیی بن ابی العلاء الخزاعی را متعدد دانسته است.
حال خوب است دوستان علاوه بر قضاوت در مورد این مطالب، این مساله را نیز مورد بررسی قرار دهند که اگر این دو یک نفر نباشند آیا توثیق یحیی بن ابی العلاء نیز ممکن است؟
