26-دي-1395, 23:12
95/10/19
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: مطلق و مقید/مقدمات حکمت /کیفیت دلالت مقدمات حکمت
خلاصه مباحث گذشته:
در جلسه گذشته مسلک دوم برای کیفیت دلالت مقدمات حکمت بیان شد که این مسلک در صدد اثبات دلالت وضعی اسم جنس بر اطلاق بود و تقریب اول و اشکال اول به آن تقریب بیان شد
اشکال دوم به تقریب اول
در تقریب اول گفته شد که تجرد اسم جنس وضع شده برای دلالت بر مطلق اگر مراد این است که نفس سکوت از قید وضع برای مطلق شده است لازمه این بیان این است که طرف وضع یک دلالت تصدیقی واقع شده است زیرا دلالت سکوت از قید بر مطلق دلالت سکوتی است و دلالت سکوتی نوعی دلالت تصدیقی است در حالی که طرف وضع باید یک دلالت تصوری واقع شود مانند الفاظ
بله اگر گفته شود وضع خود نیز امری تصدیقی است امکان دارد که طرف وضع یک امر تصدیقی واقع شود همانطور که مرحوم خویی وضع را تعهد متکلم می‌دانست و طبق این مسلک می‌توان گفت متکلم متعهد می‌شود برای دلالت بر اطلاق قید ذکر نکند پس اشکالی از جهت وضع طبق این مسلک وجود ندارد اما خود این مسلک دارای اشکال است قابل قبول نیست
اما اگر مراد این باشد که اسم جنس مجرد از قید وضع برای مطلق شده است و همین اسم جنس اگر به همراه قید باشد وضع برای مقید شده است یعنی در واقع همیشه به همراه تصور ماهیت مهمله که اسم جنس وضع برای آن شده است یک تصور دیگر نیز وجود دارد اگر قید ذکر نشود تصور تجرد از قید وجود دارد که این تصور دلالت تصوری بر اطلاق می‌کند و در موارد ذکر قید تصور تقیید وجود دارد
طبق این تفسیر از حیث وضع اشکالی وجود ندارد اما اشکال وجدانی که شهید صدر بیان کرد وجود دارد زیرا لازمه این بیان دلالت تصوری لفظ بر اطلاق است یعنی هیچ احتیاجی به مقدمات حکمت نیست در حالی که وجدانا اگر مقدمات حکمت تمام نباشد لفظ دال بر اطلاق نیست[1]
تقریب دوم
ممکن است گفته شود عقلا متعهد شده‌اند هرگاه اسم جنس را بدون قید ذکر کنند اراده مطلق کرده باشند و همین بنا و تعهد عرفی باعث می‌شود ذهن منصرف به مطلق شود هر چند اسم جنس وضع برای ماهیت مهمله شده است و لذا استعمال آن در مقید مجاز نیست
اما تقریب دوم در صورتی تقریبی مستقل به شمار می‌آید که تعهد معنای وضع نباشد و صحیح همین است که معنای وضع تعهد نیست اما اگر گفته شود تعهد همان معنای وضع است این تقریب در ضمن تقریب اول خواهد بود و در تقریب اول به این مسلک نیز اشاره شد
اشکال این تقریب در واقع همان اشکال ذکر شده برای تقریب اول است که گفته شد لازمه این بیانات استفاده اطلاق است حتی در صورتی که مقدمات حکمت تمام نباشد در حالی که این خلاف استظهار عرفی است
[1] استاد د رمجلس درس بیان فرمود که شهید صدر فقط به اشکال استظهاری بسنده کرده است و ما یک اشکال ثبوتی به تقریب اول بیان می‌کنیم و این در حالی است که فقط یک صورت این اشکال ثبوتی است اما یک وجه دیگر آن رجوع به همان اشکال استظهاری شهید صدر دارد.
