4-دي-1396, 14:34
استشهاد به استعمالات قرآنی صیغ ذکور در شمول
استعمالات قرآنی در این شمول، شایع می باشد و همین امر می تواند به عنوان شاهد و تأییدی بر این ادعا محسوب شود، که این موارد با جستجویی اجمالی قابل کشف است و نمونه هایی از آن در ذیل می آید، کما این که در ماجرای زلیخاء و حضرت یوسف علیه السلام این گونه آمده است که؛ ﴿يُوسُفُ أَعْرِضْ عَنْ هذَا وَ اسْتَغْفِرِي لِذَنْبِكِ إِنَّكِ كُنْتِ مِنَ الْخَاطِئِينَ﴾،[2] و وصف مذکر (مصطلح) برای زلیخاء آمده است. یا وصف «قانتین» که در آیه ای دیگر به حضرت مریم سلام الله علیها تعلق گرفته است؛ ﴿وَ مَرْيَمَ ابْنَةَ عِمْرَانَ الَّتِي أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَنَفَخْنَا فِيهِ مِنْ رُوحِنَا وَ صَدَّقَتْ بِكَلِمَاتِ رَبِّهَا وَ كُتُبِهِ وَ كَانَتْ مِنَ الْقَانِتِين﴾.[3]
مورد دیگر، آیاتی از سوره مبارکه نمل است که در آن ها با وجود این که از صیغ و ضمائر ذکور (مصطلح به بیان علمای ادب) استفاده شده است، ولی نسبت به اناث نیز شمول دارد؛ ﴿قَالَ نَكِّرُوا لَهَا عَرْشَهَا نَنْظُرْ أَ تَهْتَدِي أَمْ تَكُونُ مِنَ الَّذِينَ لاَ يَهْتَدُونَ﴾، در این آیه شریفه «الذین» و «یهتدون» که از صیغ ذکور هستند، در مورد اناث نیز به کار برده شده اند، در آیه بعدی؛ ﴿فَلَمَّا جَاءَتْ قِيلَ أَهكَذَا عَرْشُكِ قَالَتْ كَأَنَّهُ هُوَ وَ أُوتِينَا الْعِلْمَ مِنْ قَبْلِهَا وَ كُنَّا مُسْلِمِينَ﴾، با وجود این که در مورد بلغیس صحبت می کند از «کنا» و «مسلمین» استفاده شده است، کما این که در آیه بعدی تعبیر «کافرین» آمده است؛ «وَ صَدَّهَا مَا كَانَتْ تَعْبُدُ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنَّهَا كَانَتْ مِنْ قَوْمٍ كَافِرِينَ».[4]
این مواردی که بیان شد، مربوط به امور غیر تکلیفی بود، در حالی که در موارد تکلیفی این استعمال بسیار بیشتر و شایع تر است، مثل آیه شریفه؛ «َا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَ لاَ تَجَسَّسُوا وَ لاَ يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضاً أَ يُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتاً فَكَرِهْتُمُوهُ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحِيم»،[5] که قطعا نمی توان حکم و خطاب را تنها متوجه مردان دانست و «اثم» بودن این ظن را در زنان نپذیرفت، در حالی که خطاب بر اساس اصطلاح اهل ادب، از صیغ ذکور است، یا مانند آیه قبل از این آیه یعنی آیه شریفه؛ ﴿یا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لاَ يَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسَى أَنْ يَكُونُوا خَيْراً مِنْهُمْ وَ لاَ نِسَاءٌ مِنْ نِسَاءٍ عَسَى أَنْ يَكُنَّ خَيْراً مِنْهُنَّ وَ لاَ تَلْمِزُوا أَنْفُسَكُمْ وَ لاَ تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ بِئْسَ الاِسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِيمَانِ وَ مَنْ لَمْ يَتُبْ فَأُولئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ﴾.[6]
استعمالات قرآنی در این شمول، شایع می باشد و همین امر می تواند به عنوان شاهد و تأییدی بر این ادعا محسوب شود، که این موارد با جستجویی اجمالی قابل کشف است و نمونه هایی از آن در ذیل می آید، کما این که در ماجرای زلیخاء و حضرت یوسف علیه السلام این گونه آمده است که؛ ﴿يُوسُفُ أَعْرِضْ عَنْ هذَا وَ اسْتَغْفِرِي لِذَنْبِكِ إِنَّكِ كُنْتِ مِنَ الْخَاطِئِينَ﴾،[2] و وصف مذکر (مصطلح) برای زلیخاء آمده است. یا وصف «قانتین» که در آیه ای دیگر به حضرت مریم سلام الله علیها تعلق گرفته است؛ ﴿وَ مَرْيَمَ ابْنَةَ عِمْرَانَ الَّتِي أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَنَفَخْنَا فِيهِ مِنْ رُوحِنَا وَ صَدَّقَتْ بِكَلِمَاتِ رَبِّهَا وَ كُتُبِهِ وَ كَانَتْ مِنَ الْقَانِتِين﴾.[3]
مورد دیگر، آیاتی از سوره مبارکه نمل است که در آن ها با وجود این که از صیغ و ضمائر ذکور (مصطلح به بیان علمای ادب) استفاده شده است، ولی نسبت به اناث نیز شمول دارد؛ ﴿قَالَ نَكِّرُوا لَهَا عَرْشَهَا نَنْظُرْ أَ تَهْتَدِي أَمْ تَكُونُ مِنَ الَّذِينَ لاَ يَهْتَدُونَ﴾، در این آیه شریفه «الذین» و «یهتدون» که از صیغ ذکور هستند، در مورد اناث نیز به کار برده شده اند، در آیه بعدی؛ ﴿فَلَمَّا جَاءَتْ قِيلَ أَهكَذَا عَرْشُكِ قَالَتْ كَأَنَّهُ هُوَ وَ أُوتِينَا الْعِلْمَ مِنْ قَبْلِهَا وَ كُنَّا مُسْلِمِينَ﴾، با وجود این که در مورد بلغیس صحبت می کند از «کنا» و «مسلمین» استفاده شده است، کما این که در آیه بعدی تعبیر «کافرین» آمده است؛ «وَ صَدَّهَا مَا كَانَتْ تَعْبُدُ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنَّهَا كَانَتْ مِنْ قَوْمٍ كَافِرِينَ».[4]
این مواردی که بیان شد، مربوط به امور غیر تکلیفی بود، در حالی که در موارد تکلیفی این استعمال بسیار بیشتر و شایع تر است، مثل آیه شریفه؛ «َا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَ لاَ تَجَسَّسُوا وَ لاَ يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضاً أَ يُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتاً فَكَرِهْتُمُوهُ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحِيم»،[5] که قطعا نمی توان حکم و خطاب را تنها متوجه مردان دانست و «اثم» بودن این ظن را در زنان نپذیرفت، در حالی که خطاب بر اساس اصطلاح اهل ادب، از صیغ ذکور است، یا مانند آیه قبل از این آیه یعنی آیه شریفه؛ ﴿یا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لاَ يَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسَى أَنْ يَكُونُوا خَيْراً مِنْهُمْ وَ لاَ نِسَاءٌ مِنْ نِسَاءٍ عَسَى أَنْ يَكُنَّ خَيْراً مِنْهُنَّ وَ لاَ تَلْمِزُوا أَنْفُسَكُمْ وَ لاَ تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ بِئْسَ الاِسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِيمَانِ وَ مَنْ لَمْ يَتُبْ فَأُولئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ﴾.[6]
