5-اسفند-1398, 16:26
در مورد محور دوم که لزوم مراجعه به پزشک است، به أدله ذیل می توان تمسک کرد::
1. دلیل لاضرر و لا ضرار؛ چرا که عدم مراجعه به طبیب (مخصوصا در جایی که محتمل ضرر بالا باشد مانند موارد کرونا) موجب ضرر است و ضرر توسط أدله ی لاضرر نفی یا نهی ( علی اختلاف المبانی) شده است.
2. ادله ای بالخصوص در مورد لزوم مراجعه به طبیب وارد شده است که به برخی از آن ها اشاره می شود:
در روایتی مرسل از امیر المومنین علیه السلام روایت شده است که فرمودند:
مَنْ كَتَمَ الْأَطِبَّاءَ مَرَضَهُ فَقَدْ خَانَ بَدَنَهُ. غررالحکم ص 622.
البته از این روایت (هم به دلیل ارسال سند و هم به دلیل ضعف دلالت) وجوب فقهی برداشت نمی شود.
روایت بعدی در این باره چنین است:
مَنْ كَتَمَ مَكْنُونَ دَائِهِ عَجَزَ طَبِيبُهُ عَنْ شِفَائِه. همان.
این روایت نیز مرسل است و دال بر وجوب فقهی نیست.
3. أدله ی نهی از ظلم
سومین دلیلی که مورد استدلال قرار گرفته است ادله ی نهی از ظلم است أعم از ظلم به نفس و ظلم به دیگران است. از جمله آن روایات چنین اند:
إِيَّاكَ وَ الظُّلْمَ فَإِنَّهُ أَكْبَرُ الْمَعَاصِي وَ إِنَّ الظَّالِمَ لَمُعَاقَبٌ يَوْمَ الْقِيَامَةِ بِظُلْمِهِ
امثال این گونه روایات اطلاق دارد و ظلم به نفس را نیز شامل می شود. البته حدیث مذکور مرسل است لکن روایات مشابه آن متواتر است و نیازی به بررسی سندی ندارد.
4. جهارمین و مهم ترین دلیلی که لزوم مراجعه به پزشک را می رساند دلیل عقل است. صغرای قضیه این است که عدم مراجعه به پزشک ظلم به بدن است، کببری این است که هر ظلمی قبیحی است نتیجه اینکه عدم مراجعه به پزشک قبیح و مورد نهی عقل است.
اشکال: گفته می شود برخلاف روایات مذکور، روایاتی وجود دارد که توصیه به پنهان داشتن بیماری ها داشته اند و رجوع به طبیب را نیز توصیه نکرده اند. به این روایات دقت کنید:
رُوِيَ اجْتِنَابُ الدَّوَاءِ مَا احْتَمَلَ الْبَدَنُ الدَّاءَ وَ التَّقْصِيرُ فِي الطَّعَامِ يُصِحُّ الْبَدَنَ وَ مَنْ كَتَمَ وَجَعاً ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ مِنَ النَّاسِ وَ شَكَا إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عُوفِي. بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج59، ص: 288
البته حدیث مذکور مرسل است. حدیث بعدی چنین است:
عَنْهُ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ الْعَبَّاسِ عَنْ سَعِيدِ بْنِ جَنَاحٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عُمَرَ عَنِ الْحَلَبِيِّ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع وَ هُوَ يُوصِي رَجُلًا فَقَالَ أَقْلِلْ مِنْ شُرْبِ الْمَاءِ فَإِنَّهُ يَمُدُّ كُلَّ دَاءٍ وَ اجْتَنِبِ الدَّوَاءَ مَا احْتَمَلَ بَدَنُكَ الدَّاءَ. المحاسن
روایت بعدی:
1. دلیل لاضرر و لا ضرار؛ چرا که عدم مراجعه به طبیب (مخصوصا در جایی که محتمل ضرر بالا باشد مانند موارد کرونا) موجب ضرر است و ضرر توسط أدله ی لاضرر نفی یا نهی ( علی اختلاف المبانی) شده است.
2. ادله ای بالخصوص در مورد لزوم مراجعه به طبیب وارد شده است که به برخی از آن ها اشاره می شود:
در روایتی مرسل از امیر المومنین علیه السلام روایت شده است که فرمودند:
مَنْ كَتَمَ الْأَطِبَّاءَ مَرَضَهُ فَقَدْ خَانَ بَدَنَهُ. غررالحکم ص 622.
البته از این روایت (هم به دلیل ارسال سند و هم به دلیل ضعف دلالت) وجوب فقهی برداشت نمی شود.
روایت بعدی در این باره چنین است:
مَنْ كَتَمَ مَكْنُونَ دَائِهِ عَجَزَ طَبِيبُهُ عَنْ شِفَائِه. همان.
این روایت نیز مرسل است و دال بر وجوب فقهی نیست.
3. أدله ی نهی از ظلم
سومین دلیلی که مورد استدلال قرار گرفته است ادله ی نهی از ظلم است أعم از ظلم به نفس و ظلم به دیگران است. از جمله آن روایات چنین اند:
إِيَّاكَ وَ الظُّلْمَ فَإِنَّهُ أَكْبَرُ الْمَعَاصِي وَ إِنَّ الظَّالِمَ لَمُعَاقَبٌ يَوْمَ الْقِيَامَةِ بِظُلْمِهِ
امثال این گونه روایات اطلاق دارد و ظلم به نفس را نیز شامل می شود. البته حدیث مذکور مرسل است لکن روایات مشابه آن متواتر است و نیازی به بررسی سندی ندارد.
4. جهارمین و مهم ترین دلیلی که لزوم مراجعه به پزشک را می رساند دلیل عقل است. صغرای قضیه این است که عدم مراجعه به پزشک ظلم به بدن است، کببری این است که هر ظلمی قبیحی است نتیجه اینکه عدم مراجعه به پزشک قبیح و مورد نهی عقل است.
اشکال: گفته می شود برخلاف روایات مذکور، روایاتی وجود دارد که توصیه به پنهان داشتن بیماری ها داشته اند و رجوع به طبیب را نیز توصیه نکرده اند. به این روایات دقت کنید:
رُوِيَ اجْتِنَابُ الدَّوَاءِ مَا احْتَمَلَ الْبَدَنُ الدَّاءَ وَ التَّقْصِيرُ فِي الطَّعَامِ يُصِحُّ الْبَدَنَ وَ مَنْ كَتَمَ وَجَعاً ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ مِنَ النَّاسِ وَ شَكَا إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عُوفِي. بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج59، ص: 288
البته حدیث مذکور مرسل است. حدیث بعدی چنین است:
عَنْهُ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ الْعَبَّاسِ عَنْ سَعِيدِ بْنِ جَنَاحٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عُمَرَ عَنِ الْحَلَبِيِّ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع وَ هُوَ يُوصِي رَجُلًا فَقَالَ أَقْلِلْ مِنْ شُرْبِ الْمَاءِ فَإِنَّهُ يَمُدُّ كُلَّ دَاءٍ وَ اجْتَنِبِ الدَّوَاءَ مَا احْتَمَلَ بَدَنُكَ الدَّاءَ. المحاسن
روایت بعدی:
رُبَّمَا كَانَ الدَّوَاءُ دَاءً وَ الدَّاءُ دَوَاء. تحف العقول.
روایت بعدی:
پیامبر اکرم فرمودند: هر کسی سلامتی تنش بر بیماری اش غلبه دارد مداوا نکند. اسدالغابۀ ج 6 ص 145.
وهمچنین چندین حدیث که بدین مضمون از اهل بیت صادر شده اند.
جواب: در جواب گفته می شود این روایات، برخی سندا ضعیف هستند، برخی نیز اگر صحیح السند باشند دال بر کتمان بیماری نزد مردم است تا اینکه مردم ناراحت نشوند و همچنین اجر آن بیماری را خود انسان ببرد، در برخی دیگر نیز که از رجوع به طبیب نهی شده است، مربوط به مواردی است که احتمال می رود بیماری خود به خود خوب شود؛ لذا در مواردی که صحت بیماری متوقف بر رجوع به پزشک است قطعا مشمول این روایات قرار نمی گیرد.
