19-اسفند-1399, 12:58
(آخرین تغییر در ارسال: 19-اسفند-1399, 12:58 توسط مهدی خسروبیگی.)
مرحوم نایینی و بروجردی در بازگشت اجاره فاسده به جعاله دو اشکال کرده اند:
1. حقیقت اجاره و جعاله تباین دارند چون جعاله عبارتست از تعهد باذل مال (ضامن)، اما جایی که شخص می خواهد عملی را انجام دهد و می گوید من این عمل را به این مقدار از اجرت انجام می دهم به این معناست که عامل، طرف مقابل را ملزم می کند، نه اینکه باذل مال متعهد به ضمان عمل شود. مثلا کسی که خانه را به اجرت معینی اجاره می دهد، این شخصی که خانه را در اختیار می گذارد، باذل را ملزم به پرداخت می کند. در حالی که در جعاله، باذل متعهد به پرداخت می شود، یعنی آن کسی که می خواهد پول عمل را بدهد، متعهد می شود که این عمل را به این اجرت، ضامن هستم. مثلا می گوید کسی که اسب مرا پیدا کند به او فلان مبلغ می دهم. ولی در اجاره فاسد، آن کسی که تعیین اجرت می کند صاحب خانه است و باذل عمل متعهد به عملی نیست، بلکه مالک منفعت (موجر) دیگری را (مستاجر) الزام به پرداخت اجرت می کند. این جعاله نیست؛ جعاله این است که باذل اجرت متهعد به عمل شود نه اینکه صاحب مال، طرف مقابل را به پرداخت اجرت الزام کند.
2. جعاله عبارتست از تعهد شخص باذل مال، در مقابل عمل. بعضی از اجاره های فاسده عمل نیست بلکه بذل منفعت است. کسی که خانه اش را اجاره می دهد عملی را ضامن نمی شود.
استاد قائینی می فرماید این اشکالات وارد نیست. در جواب اشکال اول که گفتید جعاله متقوم به ضمان باذل است، می گوییم این کلام صحیح است اما اینکه گفتید در مواردی مثل اجاره مسکن این معنا وجود ندارد صحیح نیست و می گوییم این معنا وجود دارد. در مورد اجاره مسکن، مستاجری که باذل اجرت است متعهد به اجرت است. ضامن و باذل گاهی عبارتست از کسی که عمل برای او واقع می شود مثل اینکه بگوید «من وجد فرسي فله عشرة كيلوات من الحنطة» و گاهی ضامن کسی است که منفعت را استیفا می کند. بنابر هر دو تقدیر، ضامن استیفای منفعت می کند؛ منفعت عمل یا منفعت سکنی.
پس اینکه گفتید باید باذل ضمانت کند، در مورد اجاره مسکن نیز باذل ضمانت می کند. بله ضمانت او مسبوق به ایجاب موجر است. اگر فقط ایجاب موجر بود و قبولی از ناحیه‌ی مستاجر نبود می گفتید باذل و ضامن متعهد به چیزی نشده است ولی فرض این است که مستاجر با قبول خودش متعهد می شود و باید در مقابل استیفای منفعت، بذل اجرت کند.
اشکال دوم نیز وارد نیست. گفتید در جعاله بذل اجرت در مقابل عمل است و در بعضی از موارد اجاره عمل نداریم بلکه منفعت داریم. می گوییم چه دلیلی قائم شده است بر اینکه باید بذل اجرت فقط در مقابل عمل باشد. بلکه بذل اجرت باید در مقابل امر محترمی باشد حال آن امر محترم گاهی عمل است و گاهی منفعت. در نتیجه هر اجاره‌ی فاسده ای -در جایی که امر مباحی باشد- منفک از جعاله نیست. درس فقه 4/10/99
