استناد فقهی به مذاق شریعت در بوته ی نقد

[amirabas]

به دوستان عزیز پیشنهاد می شود که تعلیقه های خود پیرامون مباحث مطرح شده توسط استاد علیدوست را در این مکان مطرح کنند تا مورد نقد و بررسی قرار گیرد .

[amirabas]

یکی از دغدغه های استاد علیدوست در مورد ورود مذاق شارع به ساحت فقه به عنوان یک دلیل ، آسیب هایی بود که این امر در پی دارد . ایشان به منظور جلوگیری از این آسیب ها پیشنهاد حذف مذاق از ساحت فقه و استفاده از جایگزین را مطرح کردند ، حال سئوال بنده از عزیزان این است که آیا نمی توان با حفظ مذاق در ساحت فقه جلوی آسیب های مطرح شده را گرفت ؟ دوستان اگر راهکاری به نظرشان می رسد ، مطرح کنند .

[امین]

وجه حجیت مذاق شرع همچون اصول متلقات و اجماع بنا بر بعضی تقاریب اطمینان نوعی است نه شخصی .لذا اسیبهایی را که استاد محترم فرمودند بر ان وارد نمیشود و اگر قرار باشد بخاطر قابل استناد نبودن انرا کنار بگذاریم باید ظهورات و سیره ها و...را هم کنار بگذاریم.
فراموش نکنیم فقه علمی نقلی است نه عقلی و برهانی .
حجتی نداریم که با وجود چنین پشتوانه محکمی -اطمینان نوعی-از مهمترین منابع فقه دست برداریم.

[سلمانی]

سلام
به نظر میرسه استناد به مذاق شارع از خیلی از استنادهای دیگر(که مجمع علیه هم هستند) هم از نظر ظن ایجاد شده و هم دلیل حجیت قویتر باشد. مثلا وقتی از اطلاق استفاده میکنیم باید هم به سراغ بنای عقلا برویم و هم برای اینکه دلیل منفصل غیر واصل را نفی کنیم دلیل داشته باشیم ولی استناد به مذاق شارع مقدس تقریبا برداشتی مستقیم از مجموعه آیات و روایات است و فقط برای حجیت اطمینان نوعی دلیل میخواهیم که قلیل المونه است

[مهدی قنبریان]

حضرت آیة الله شبیری در ج2 کتاب جرعه ای از دریا ص485 مطلبی جالبی در مقایسه بین مرحوم سید ابوالحسن اصفهانی و مرحوم نائینی نقل میکنند که بی ارتباط بحث مذاق شریعت نیست:
مذاق امام فهمی
حدس میزنم آقای آسید ابوالحسن از نظر فهم روایات بر آقای نائینی مقدم باشد.گویا خود آسید ابوالحسن هم همین عقیده را داشته است.آقای حاج فقیهی به تناسب قضیه ای از آسید ابوالحسن نقل میکرد که ایشان میگفته:« اجتهاد،مذاقِ امام فهمی است ».ایشان در این جهت خودشان را مقدم میدانسته و ظاهرا مقدم هم بوده است.....
آسید ابوالحسن اجتهاد را «مذاقِ امام فهمی» میدانست و در فهم روایات،ذهن عرفی مستقیمی داشت و از این جهت بر آقای نائینی مقدم بود.بسیاری از بحث های رایج[به نظر میرسد منظورشان برخی مباحث مطروحه در اصول است]،لفّاظی است و از فطریات اولیه یا متّخَذ از روایات نیست.ملاک در فقاهت،توجه به فطریات فهم درست روایات است[این جمله را باید با آب طلا نوشت و قاب کرد] و آسید ابوالحسن در این جهت مقدم بود.

[الله اکبر]

با عرض سلام و ادب محضر همه ی دوستان گرامی
ضابطه مند بودن فقه و استناد آن به منابع قوی قرآن، سنت معتبر و عقل این دانش را از گزند انحراف به دور داشته است. درست است که استظهار دانش پژوه فقه از منابع نقلی راه اتصال به این منابع است اما باید دانست که استظهار نیز از ضوابط شناخته شده ای پیروی می کند و با منبهات میتوان یک استظهار را تقویت و یا رد کرد. مذاق شریعت یک برداشت کلی است که با توجه به این که شریعت برنامه ای برای بسیاری از جزئیات زندگی است نمی توان از این برداشت استقرایی حکم همه ی جزئیات را مشخص کرد. مهمتر آن که بنای استنباط و استدلال را به هم می ریزد اگر هر فقیهی بگوید من این گونه از شریعت می فهمم و دیگری بگوید من این گونه می فهمم راه برای کشف حقیقت و استنباط و استدلال بسته می شود. تأکید می کنم که استظهار نیز ضوابط دارد و گتره ای نیست.
اما اشکال در جایگزینی است که برای آن پیشنهاد میشود آیا مقاصد شریعت میتواند جایگزین مذاق باشد؟
لازم است اشاره شود که اتکای به مقاصد شریعت برای تغییر در استظهار یا حجیت عقل اشکالات متعددی دارد که مجال مستقلی می طلبد.

[89194]

با سلام
آنچه مسلّم است این است که مذاق شارع اگر کشف شود ادلّه ای بر حجّیّتش وجود دارد، لکن بایستی موانعی را که حضرت استاد آنها را مطرح نموده اند بررسی نمود؛ زیرا چه بسا اموری که می توانند حجّت باشند ولی حجّیّتشان با مانع و یا موانعی روبروست که این مانع می تواند عقلی و یا نقلی باشد. هم چنان که محال بودن امتثال مفاد یک خبر واحد، مانع عقلی برای حجّیّت آن محسوب می شود.
لذا در مورد حجّیّت مذاق شارع نیز باید عدم وجود موانع نقلی و عقلی احراز شود.
مناسب است که برای ریشه ای تر شدن بحث، موانعی که حضرت استاد فرموده اند بیان گردد تا بر سر آن ها گفت و گو شود. با تشکّر