از روایتگری، تا باورمندی

[محمود رفاهی فرد]

ممنونم. البته باورمندی راویان به مفاد روایاتشان (به تعبیر دیگر، این که فقط روایاتی را نقل می کردند که صدور آن ها را قبول داشتند یا مضمونشان را قبول داشتند) نیز شواهدی دارد که در یادداشت های پیشین اشاره ای به آن ها نکردم و لازم است کلام کسانی چون شیخ و ابن زهره را در قبال آن شواهد سنجید.
در اینجا شاهد دیگری را مطرح می کنم که دست کم نشان می دهد نمی توان هر فرد مذکور در سند را معتقد به اعتبار آن حدیث دانست:
ابن ولید در طریق به کتب برخی افرادی که از روایات محمد بن احمد بن یحیی استثناء کرده، ذکر شده است. به عنوان نمونه، با این که سهل بن زیاد از موارد استثناء شده است، اما در طریق شیخ طوسی به سهل بن زیاد، ابن ولید از محمد بن یحیی از محمد بن احمد بن یحیی از سهل بن زیاد قرار گرفته است:
سهل بن زياد الآدمي الرازي، يكنّى أبا سعيد، ضعيف. له كتاب. أخبرنا ابن أبي جيد، عن محمّد بن الحسن، عن محمّد بن يحيى، عن محمّد بن أحمد بن يحيى، عن سهل. و رواه محمّد بن الحسن بن الوليد، عن سعد و الحميري، عن أحمد ابن أبي عبد اللّه، عن سهل‏ بن زياد.
بنا بر این، گرچه ابن ولید، روایات محمد بن احمد بن یحیی از سهل را معتبر نمی داند (فی نفسه/اگر قرینه ای نباشد) اما کتاب او را از همین طریق روایت می کند. طبیعی است که به همین جهت، در اسناد روایات برگرفته از کتاب سهل هم ذکر شود.
مواردی دیگر از این دست>مقاله ی ارزیابی مشایخ محمد بن احمد بن یحیی، پژوهش های رجالی، ص12، پاورقی1