نقل وجاده ای شیخ صدوق از پدرش؟!

[محمود رفاهی فرد]

در موارد متعددی، شیخ صدوق در نقل از پدرشان، سند را با تعبیر "ابی" آغاز کرده اند و از تعابیر حدثنا و اخبرنا و ... استفاده نکرده اند. در مورد هیچ شخص دیگری نیز چنین رفتار نکرده اند. البته در برخی از این موارد، ابن ولید نیز عطف بر ابی شده است.
اولین چیزی که در توجیه این امر به ذهن می رسد، اختصار است (چنانکه در اسناد کافی نیز نوعا به همین شکل رفتار شده است و ظاهرا وجهش اختصار بوده است) اما به نظر می رسد که این توجیه قابل قبول نیست چرا که این عملکرد، تنها نسبت به احادیث منقول از پدرشان بوده و گاهی مثلا در احادیث اول یک باب، این گونه رفتار کرده اند و در احادیث بعدی با تعبیر حدثنا از پدرشان نقل کرده اند.
برخی از محققین معاصر، این وجه را مطرح کرده اند که شیخ صدوق در این موارد، به نحو وجاده از پدرش نقل کرده است و البته با توجه به دسترسی شیخ صدوق به نسخ اصیل کتب پدرشان، این امر موجب خلل در اعتبار این احادیث نمی شود.
به نظر می رسد که این وجه هم قابل قبول نیست. اولا ظاهرا شیخ صدوق اجازه به جمیع روایات پدرشان داشته اند (چنانکه از فهرست ابن ندیم بر می آید/؟) ثانیا گاهی روایت واحدی را در یک جا با حدثنا از پدرشان نقل کرده اند و در جای دیگر، بدون صیغ تحمل و با قرار دادن ابی در ابتدای سند نقل کرده اند...