دو نکته کاربردی و سودمند در محاسبه خمس

[محمد رضایی]

مشهور فقها در مسئله سال خمسی قائل به سال مجموعی هستند نه استقلالی. (استقلالی یعنی لکل ربحٍ سنهٌ و مجموعی یعنی برای مجموع ربح های مکلف، یک سال خمسی وجود دارد. در اینجا بر اساس مبنای مشهور دو نکته کاربردی به نفع مکلف وجود دارد که روش استقلالی از آن محروم است:

1. مکلف سر سال خمسی، تمام بدهی هایی که در سال گذشته برای خرج در مئونه بدهکار شده است را حساب می کند و از مبلغی که اکنون از خرج سال اضافه آورده است کم می کند، اگر مبلغی اضافه آمد خمس آن را پرداخت می کند و الا اگر بدهی های خرج شده در مئونه سال بیشتر از مبلغ باقی مانده در پایان سال باشد، خمسی به او تعلق نمی گیرد حتی اگر قصد پرداخت بدهی ها را نداشته باشد.
   
   
2. اگر امسال بعد از کسر و انکسار مئونه ها و ربح ها مبلغ 12میلیون و پانصد هزار تومان اضافه آورد و خمس آن یعنی 2میلیون و پانصد هزار تومان را پرداخت نمود و در نتیجه مبلغ 10میلیون تومان نزدش باقی ماند، برای سال خمسی آینده، بعد از کسر و انکسار بدهی ها و مئونه ها اگر تا مبلغ 10 میلیون تومان اضافه آورد، خمسی به او تعلق نمی گیرد[چرا که اساسا سودی نکرده است و این 10 میلیون را در ابتدای سال خمسی هم از سال قبل داشته است] و اگر از 10 میلیون بیشتر شد باید خمس مقدار اضافه را محاسبه نماید.
   

 
پی نوشت [از نگارنده]: با لحاظ فتوای جدیدی که تعدادی از فقهای معاصر آن را پذیرفته اند مبنی بر عدم لحاظ رشد کمتر از نرخ تورم به عنوان سود مال، قاعدتا در مثال فوق، در سالی که تورم 50 درصد است، باید به جای 10 میلیون، 15 میلیون را به عنوان پایه برای محاسبه سود سال آینده لحاظ نماید و اگر پس از کسر و انکسار بدهی های خرج شده در مئونه و اضافه درآمد سال، مبلغی بیشتر از 15 میلیون تومان برایش باقی ماند، خمس آن را پرداخت نماید و الا خمسی به او تعلق نمی گیرد.
 
برگرفته از درس خمس / سال 86-85 / جلسه 18

[محمد رضایی]

جهت تاکید: پی نوشت فوق به عنوان یک لازم مبنا به نظرمان رسید، اینکه مراجع عظام به آن فتوا می دهند یا خیر باید از دفاتر استفتاء شود.