دلیل عدم مضر بودن مدرکی بودن در اجماع متلقاتی

[علی آمنی]

دلیل این مساله این است که ما با اجماع، روایت را کشف نمی کنیم، بلکه قرائن را به دست می آوریم. در بحث کتابسوزی خواهیم گفت که روایاتی که تک نسخه بوده اند از بین می روند و روایاتی که محل مراجعه باشند، تک نسخه نمی شوند. ما با اجماع، قرائنی را کشف می کنیم که اگر به ما هم می رسید، فتوا می دادیم و فرقی نمی کند که بدانید آن روایت چه بوده یا ندانید. حتی اگر بدانید که روایت چه بوده و آن تعداد لازم در اجماع متلقاتی حاصل بشود، کشف می کنیم که قرائنی در کنار آن روایت بوده که اگر شما هم می دیدید، فتوا می دادید. مهمترین آن قرائن، عرضه کتب یا روایات بر معصوم بوده است. مثلا این که روایت در کتاب یوم و لیلة یونس بن عبد الرحمن است یا در کتب دیگر اوست، بنابراین در صورتی که اجماع متلقاتی باشد، می گوییم یک قرینه ای در اختیار قدماء بوده و به دست ما نرسیده است و ما با اجماع به دنبال پیدا کردن این قرائن هستیم و فرقی ندارد که روایت و مدرک را بدانی یا ندانی؛ چون آن تعدادی که باعث ایجاد اجماع متلقاتی می شود، حجت را بر تو تمام می کند و اگر روایت را هم بدانی که چه چیزی بوده، می گویی که قرینه قویه در کنار روایت بوده است که همه مدارس خمسه قدمایی(کوفه، قم، بغداد، ری و خراسان ) همه با هم با توجه به این روایت چنین فتوایی داده اند یعنی حتما قرینه ای وجود داشته است که این مدارس با همه اختلافی که در مبانی داشته اند بازهم همه به یک حکم واحد از این روایت رسیده اند و از طرف دیگر اگر آن تعداد لازم در اجماع متلقاتی نباشد مثلا دو مدرسه در این حکم مخلفت کنند، اطمینان به صدور این حکم حاصل نمی شود و حتی اگر روایت را هم می دیدی، باز هم چون اختلاف کرده اند، مطمئن نبودی که همان برداشت آنها از روایت را تو هم برداشت می کردی، یعنی در اینجا نمی دانی که دلیل مخالفت این دو مدرسه اجتهادی است یا به خاطر قرائنی است که شاید به این دو مدرسه رسیده است ولی به بقیه مدارس نرسیده است بنابراین نمی توان ملتزم به مفاد روایت شد.
(جلسه 95 خارج فقه، 30 اردیبهشت1402)