آیا می توان صرفا صغری را حمل بر تقیه کرد، نه کبری را؟

[Payam_Khajei]

گاهی کبری و صغری در کلام، مستقل از هم ذکر می‌‌کنند، در این حالت جای بحث دارد در کبری اصالةالجد جاری بشود، که آقای زنجانی همان را قبول نکردند، گفتند مثلا در محضر خلیفه که مکان تقیه است، ‌عقلاء اینجا اصالةالجد را جاری نمی‌کنند، محضر محضر تقیه بود. که این کلام بدی هم نیست، محقق همدانی هم در بحث وقت نماز مغرب دارد. ولی حالا قطع نظر از این اشکال آقای زنجانی، اگر کبری و صغری مستقل از هم بود اصالةالجد در کبری جا داشت، اما اگر ما از بطن صغری کبری بفهمیم یعنی مستقل نباشد؛
مثل همان ذاک الی الامام ان صمت صمنا و ان افطرت افطرنا،(1)  اصلا ما کبری را از همین ذاک الی الامام فهمیدیم، ذاک الی الامام یعنی ذاک الیک.
یا در آن صحیحه بزنطی(2) حضرت رفع ما استکرهوا علیه را بر حلف به طلاق تطبیق کرد؛ گفت ان کان هذا مالی فزوجتی طالق، یک مالی بود گفتند این مال تو هست یا مثلا چه چیزی در این بارت داری؟ گفتند قسم بخور که مثلا طلا ندارم، بگو ان کان هذا مالی یا ان کان لی مال فزوجتی طالق، حضرت فرمود رفع عن امتی ما استکرهوا علیه، بعضی‌ها آمدند گفتند پس معلوم می‌‌شود امام(ع) در رفع حکم وضعی هم رفع ما استکرهوا علیه را قبول دارد.
این کلام درست نیست؛ این حلف به طلاق ان کان هذا مالی، اکراه هم نبود باطل است عند الشیعة، اختیارا هم من بگویم ان کان کذا فزوجتی طالق باطل است، پس تطبیق امام(ع) رفع ما استکرهوا علیه را در صحیحه بزنطی در این مورد حلف به طلاق و امثال آن تطبیق تقیه‌ای بوده و ما یک کبرایی مستقل از این‌که رفع ما استکرهوا علیه شامل حکم وضعی هم بشود نفهمیدیم، از تطبیق امام(ع) فهمیدیم که تقیه‌ای بوده است.

·      درس فقه  29/07/1402


===============
پی نوشت:
( 1 ): الكافي (ط - الإسلامية) ؛ ج‏4 ؛ ص82:سهلُ بْنُ زِيَادٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ رِفَاعَةَ عَنْ رَجُلٍ عَنْ‏ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى أَبِي الْعَبَّاسِ بِالْحِيرَةِ فَقَالَ يَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ مَا تَقُولُ فِي الصِّيَامِ الْيَوْمَ فَقُلْتُ ذَاكَ إِلَى الْإِمَامِ إِنْ صُمْتَ صُمْنَا وَ إِنْ أَفْطَرْتَ أَفْطَرْنَا فَقَالَ يَا غُلَامُ عَلَيَّ بِالْمَائِدَةِ فَأَكَلْتُ مَعَهُ وَ أَنَا أَعْلَمُ وَ اللَّهِ أَنَّهُ يَوْمٌ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ فَكَانَ إِفْطَارِي يَوْماً وَ قَضَاؤُهُ أَيْسَرَ عَلَيَّ مِنْ أَنْ يُضْرَبَ عُنُقِي وَ لَا يُعْبَدَ اللَّهُ‏.
 
المحاسن ؛ ج‏2 ؛ ص339 عَنْهُ عَنْ أَبِيهِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَبِي الْحَسَنِ وَ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي نَصْرٍ جَمِيعاً عَنْ أَبِي الْحَسَنِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ يُسْتَكْرَهُ عَلَى الْيَمِينِ فَيَحْلِفُ بِالطَّلَاقِ وَ الْعَتَاقِ وَ صَدَقَةِ مَا يَمْلِكُ أَ يَلْزَمُهُ ذَلِكَ فَقَالَ لَا قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص وُضِعَ عَنْ أُمَّتِي مَا أُكْرِهُوا عَلَيْهِ وَ مَا لَمْ يُطِيقُوا وَ مَا أَخْطَئُوا.