عدم جریان جمع حکمی در ارشادیات از منظر مرحوم خویی

[خیشه]

در بحث تکبیره الاحرام یک تعارضی بین دو دسته از روایات وجود دارد یک دسته میگویند اگر سهوا تکبیره نگفت نماز باطل است و یک دسته دال بر صحت هستند. مرحوم خوئی فرموده جمع حکمی جاری نیست. یعنی بگوییم آنکه گفته یعید ظهور در بطلان و وجوب دارد ولی آنکه گفته لایعید، نص در صحت است و از این نص، رفع ید از ظاهر می‌کنیم و یعید یعنی اعاده مستحب است.
مرحوم خوئی در ارشادیات و جمع حکمی یک مبنایی دارد و می‌گوید در ارشادیات، حمل حکمی جاری نیست و به قرینه نص در ترخیص، حمل بر استحباب را قبول ندارد. در محل کلام که فرموده یعید، خبر می‌دهد و ارشاد می‌کند که نماز باطل است. اما روایت دیگر می‌فرماید لایعید و ارشاد می‌کند که صحیح است و میان صحیح است و باطل است، جمع عرفی معنا ندارد و حمل ارشادی بر استحباب جایز نیست.

استاد میفرماید: اما به نظر می‌رسد در ارشادیات جمع حکمی جایز است البته هر مورد را جدا باید بررسی کرد. چه بسا یعید و لایعید را جمع کنیم و بگویید یعید یعنی مستحب است. موردی باید حساب کرد که در این مورد خاص، با اینکه گفتیم در ارشادیات، حمل بر استحباب معنا دارد، ولی باز هم اینجا جمع عرفی ندارد. اگر شارع فرموده اگر کسی تکبیره را نسیان کرد باید اعاده کند چون اصلا نماز را شروع نکرده، نمی‌توان این روایت را بر مستحب بودن اعاده حمل کرد و با روایتی که فرموده لایعید، قابل جمع نیست. در مورد ما نحن فیه چنین نیست که چون ارشادی است، نمی‌توان بر استحباب حمل کرد بلکه چون سیاقت‌ها به شکل خاصی است، نمی‌توان بر استحباب حمل کرد.