حل فرع فقهی : مسافری که می داند اگر شکسته بخواند بیش از ده روز او را حبس می کنند

[Payam_Khajei]

شخصی که در سفر است، می‌داند اگر نماز خود را شکسته بخواند ده روز او را در آن شهر نگه می‌دارند و اگر تمام بخواند نمی‌گذارند او ده روز در آن مکان بماند و همچنین می‌داند که نمی‌تواند بین دو نماز جمع کند.[ پس از وجوب اتمام وبعد از قصد ده روز و امتثال امر به اتمام انتفای موضوع آن لازم می‌آید زیرا این شخص می‌داند که او را بیرون خواهند کرد پس یلزم من وجوب الاتمام عدم الاتمام. و اگر قصر بخواند می‌داند که از وجوب قصر که باید آن را امتثال کند عدم آن لازم می‌آید زیرا می‌داند در صورت امتثال وجوب قصر ده روز در این منطقه خواهد ماند.]

در بررسی این فرع می گوییم : این شخص ولو می‌داند اگر نماز خود را شکسته بخواند ده روز در این شهر می‌ماند، باید نماز خود را شکسته بخواند زیرا شمول خطاب «من اقام عشرة ایام اتم» نسبت به این شخص لغو است زیرا در صورت امتثال وجوب اتمام، موضوع آن یعنی «من اقام عشرة ایام» در ظرف امتثال از بین می‌رود و جعل وجوبی که در ظرف امتثال موضوعش از بین می‌رود –که به تبع از بین رفتن موضوع، حکم نیز از بین می‌رود- لغو است. لذا از موارد یلزم من وجوده عدمه نیست. جعل چنین حکمی محال است.

 البته ما نمی‌گوییم که جعل حکم در مورد آن اثر ندارد تا گفته شود شمول اطلاق خطاب نسبت به او مئونه ندارد و مثل جعل حکم برای غافل نیست که «لو وصل الیه لکان محرکا». لذا اطلاق خطاب مذکور شامل او نمی‌شود ولی اطلاق «المسافر یقصر» شامل او می‌شود.

ان قلت: «المسافر یقصر» اطلاق ندارد زیرا آن هم مقید است: «المسافر الذی لایعلم باقامة عشرة ایام یقصر».

قلت: اولا: این قید منفصل است و لذا وقتی مخصص نمی‌تواند شامل این شخص شود اطلاق «المسافر یقصر» شامل او می‌شود. ثانیا: بر فرض که خطاب مذکور اطلاق نداشته و مقید باشد و شمول این خطاب مقید، نسبت به این شخص نیز همان محذور مذکور در شمول خطاب «من اقام عشرة ایام فاتم» نسبت به او را داشته باشد، در این صورت که هیچ‌کدام از دلیل وجوب قصر و تمام شامل این شخص نمی‌شود. بر فرض وجود عام فوقانی مثل «کل مکلف یتم» -که علماء وجود چنین دلیلی را ادعاء می‌کنند- بعد از عدم شمول دو دلیل خاص مذکور نسبت به این شخص، به آن رجوع می‌شود. ولی به نظر ما چون چنین عام فوقانی‌ای وجود ندارد بر فرض عدم اطلاق در خطاب «المسافر یقصر» این شخص مخیر بین قصر و اتمام است نه این که هر دو را ترک کند و اصلا نماز نخواند زیرا «إِنَّ الصَّلاةَ كانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنينَ كِتاباً مَوْقُوتاً» منتهی بعدا قضای آن را نیز اتیان کنید.

[سؤال: قضا چه جور بخواند؟ جواب:] هر چی خوانده خلاف او را بخواند اگر قصر خوانده حالا تمام بخواند اگر تمام خوانده حالا قصر بخواند.

 

¨    خارج اصول - 09/11/1402