برائت از أقل در محرمات

[مهدی کاظمی]

در أقل و اکثر ارتباطی در واجبات إتيان به أقل واجب و در اکثر برائت جاری می شود اما در أقل و اکثر ارتباطی در محرمات قضیه بالعکس است به این معنا که در أقل برائت جاری شده و ترک اکثر در ظرف إتيان به أقل لازم است به این دلیل که مجرای برائت شک است و فرض هم این است که نهی تعلق گرفته است به مجموع افراد طبیعت بما هو مجموع یعنی إتيان به این مجموع حرام است به عنوان مثال شارع که فرمود: "لاتشرب مجموع الخمر" و فرض کردیم در خارج صدد عدد خمر وجود دارد در این صورت إتيان به مجموع این صد عدد خمر متعلق حرمت است به حیثی که اگر نود و نه شرب خمر در خارج محقق شود و تنها یک شرب خمر محقق نشود باز نهی از مجموع امتثال شده است زیرا فرض این است که مجموع خمرها صد عدد است و مکلف هم صد عدد شرب خمر را خارجا ایجاد نکرده در نتیجه مجموع را ایجاد نکرده و لذا نهی از مجموع را امتثال کرده است.
در این فرض اگر یقین پیدا کردیم که نود و نه عدد از این مایع ها مصداق خمر است و شک در خمریت صدمین مایع داشتیم در این صورت شک در حرمت أقل داریم و در نتیجه برائت از حرمت اقل جاری می شود چرا که اگر اکثر (مایع مشکوک) داخل در افراد أقل (نود و نه مایع دیگر) بوده به این معنا که مصداق خمر باشد در این صورت قطعا با إتيان به أقل در ظرف ترک اکثر ما نهی از مجموع را امتثال کرده ایم چرا که قطعا إتيان به این أقل جائز بوده و حرام نیست به جهت اینکه نهی به مجموع تعلق گرفته و مجموع، این صد عدد مایع است نه نود و نه تا و لذا این نود و نه تا در فرض خمریت اکثر قطعا متعلق حرمت نیست در نتیجه با إتيان به آن، نهی از مجموع عصيان نشده است و با این بیان وجه شک در حرمت أقل معلوم شد و اگر فرض گرفتیم که اکثر (مایع مشکوک) خمر نباشد در این صورت قطعا إتيان به اقل (مجموع نود و نه عدد خمر) حرام است چرا که در این فرض مجموع خمور متحققه در خارج همین تعداد خمر بوده و در نتیجه متعلق نهی همین نود و نه خمر در خارج است و لذا در ظرف إتيان به مجموع این نود و نه خمر، خطاب نهی نیز عصیان شده است.
با این بیان روشن شد که ما شک در حرمت أقل داریم و با شک در حرمت أقل برائت جاری می کنیم این برخلاف أقل و اکثر ارتباطی در واجبات است که شک در اکثر داریم و أقل معلوم است و لذا برائت جاری نمی شود چون مجرای برائت ظرف شک است کما لایخفی.

تاریخ دوشنبه ۳۰ بهمن ۱۴۰۲ درس خارج اصول