عدم صحت خروج از متفاهم عرفی در زمان صدور و صحت خروج از مصادیق زمان صدور

[علی آمنی]

عدم صحت خروج از متفاهم عرفی مقام صدور

تا اینجا گفتیم که در شبهه مفهومیه مخصص منفصل دوران بین اقل و اکثر، عام حجت است و اجمال خاص به عام سرایت نمی کند. اما توجه به یک نکته لازم است که اگر آن موضوع، از متفاهم عرفی در مقام تخاطب خارج بود عموم و اطلاق شاملش نمی شود به خلاف جایی که در متفاهم عرفی داخل است. البته توجه کنید که اگر چیزی در متفاهم عرفی قرار گرفت، ولو مصداقش در زمان صدور نباشد اما حکم به آن کشیده می شود. البته اطلاق و عموم، شامل فرد نادر داخل در متفاهم عرفی می شوند.

مثال معروف خروج از متفاهم عرفی: آیا روایات نجاست اطلاقی دارند که شامل جامد و مایع و گاز بشوند؟ در بررسی روایات تنجیس، همه از جامد و مایع می پرسند. البته گازها محل ابتلاء بوده اند چرا که زمستان، بخار بول بلند می شود اما باز هم هیچ کس از بخار بول سؤال نمی کند. از اینجا معلوم می شود که متفاهم عرفی در مقام تخاطب در طهارت و نجاست، جامد و مایع بوده است لذا اگر در روایات کلمه شیء بیاید، دیگر اطلاق و عمومی پیدا نمی کند که گازها را هم شامل بشود. لذا تمسک به عموم تا جایی است که داخل در متفاهم عرفی باشد.

مثال دیگری در عمومات مضاف داشتیم که استعمالات آن زمان به حد اندازه متفاهم عرفی آن زمان بوده که بیشترین آن قِدر های بزرگ بوده است و لذا عمومات تنجیس مضاف تا همین اندازه شمول پیدا می کند اما چاه نفت و مخازن پالایشگاه ها اگر چه مضاف هستند اما خارج از متفاهم عرفی هستند و لذا نمی توان از ادله تنجیس ظهوری را به این اندازه گرفت و چاه نفت را هم صرف ملاقات نجس، نجس دانست.

اما در مورد مصادیق این قضیه فرق می کند و در مصادیق اکتفاء به مصادیق زمان صدور نمی شود.

مثال آیت الله وحید برای عدم محدودیت متفاهم عرفی به مصادیق زمان صدور : د ر روایات جهاد، سؤالاتی که می پرسند و حضرت پاسخ می دهند، در مورد اسب و شمشیر و نیزه است اما متفاهم عرفی مقام تخاطب، جهاد و ابزارهای لازم برای جهاد است. آن زمان، تانک و هواپیما و موشک نبوده اما اگر این مصادیق را عرضه کنید، در مفاهیم عرفی زمان تخاطب می گنجد پس آن شمول و عموم، شامل این مصادیق می شود.( درس خارج اصول، جلسه92، 4 اردیبهشت1403)