سؤال: در مواجهه با سائل چه کنیم؟

[mr.modarresi]

تکدی گری پدیده ایست که نمود فقر در سطح جامعه است و احیانا می تواند مستمسک افراد سود جو نیز باشد. شغلی بی دغدغه، بی مالیات و پرسود.

همین امر است که انسان را در هنگام مواجهه با یک سائل، دچار تزلزل و تردید می کند؛ چرا که نمی داند آن شخص واقعا محتاج است و یا دارد کاسبی می کند؟

از طرفی از باب «و أما السائل فلا تنهر» و سیره عملی معصومین علیهم السلام مبنی بر اهتمام به رد نکردن سائل و همچنین امر به تصدیق قول مسلیمین، می گوییم شاید کمک به وی مستحب باشد و از طرفی «و لا تعاونوا علی الإثم و العدوان» را جاری می بینیم بنابراین که این تکدی گری از مصادیق کسب حرام باشد، زیرا شخص در صورتی راضی به صدقه دادن است که سائل واقعا فقیر باشد و الا رضایت به متهب هبه اش ندارد.

خصوصا این تردد و تزلزل در مواردی که اشاراتی بر کذب سائل دیده می شود، بیشتر می گردد. مثلا شخصی که بوی سیگار بدهد یا لباس نسبتا مناسبی داشته باشد یا علنی و بدون شرم از قبح سوال، درخواست کمک دارد و ...

در این موارد وظیفه چیست؟ آیا باید به قدر ناچیز وی را کمک کرد تا هم رد سائل نشده باشد و هم اعانه بر باطل نگردد و یا اینکه کمک حتی به قدر کم سبب اصرار شخص بر کار باطلش می شود و لذا همین مقدار را هم باید ترک کرد.

[حسین بن علی]

منافات
ادله ترغیب به صدقه خصوصا روایاتی از این دست که هر کسی کمک خواست به او کمک کنید که ثوابش برای شما وگناهش در صورت دروغ برای اوست -ذیل آیه حق معلوم للسائل والمحروم-
وقبح تکدی گری وجلوه اجتماعی آن خصوصا فی زماننا هذا و زشتی هر گونه اعانه بر آن(بعض علماء تکدی گری را از باب خلاف قانون حرام میدانند)
چگونه حل میشود
به نظر بنده نباید از صدقه و احسان بدلیل سوئء استفاده برخی جلوگیری نمود وخصوصا صدق اعانه بر
ان نمیشود پس حکم به حرمت صدقه در این موارد که برخی فرمودند بلا وجه است
البته وظیفه حکومت جلوگیری از این کار است به روش صحیح آن در دستگیری و...

[اعلایی]

به نظر بنده تكليف اين مطلب در آيات قرآن روشن شده است. در سوره بقره از آيه 261 تا 274 به مساله انفاق اختصاص دارد. در آيه 273 از اين مجموعه آيات آمده است:
لِلْفُقَرَاءِ الَّذِينَ أُحْصِرُواْ فىِ سَبِيلِ اللَّهِ لَا يَسْتَطِيعُونَ ضَرْبًا فىِ الْأَرْضِ يحَْسَبُهُمُ الْجَاهِلُ أَغْنِيَاءَ مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُم بِسِيمَاهُمْ لَا يَسَْلُونَ النَّاسَ إِلْحَافًا وَ مَا تُنفِقُواْ مِنْ خَيرٍْ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيم
بر اساس اين آيه انفاق براي كساني است كه توانايي كار نداشته و با الحاح از ديگران چيزي نمي‌خواهند و تعفف به خرج مي‌دهند يعني رسماً گدايي نمي‌كنند و سعي مي‌كنند اگر هم چيزي از ديگران درخواست مي‌كنند با حفظ حرمت خويش باشد.

[87157]

حصر صدقه (آنهم صدقه واجبه)بر اینگونه افراد منافات با استحباب کمک حتی به سائلین دروغی ندارد کما اینکه در ذیل آیه الذین فی اموالهم حق معلوم للسائل والمحروم آمده که کمک به سائل حتی غیر فقیر لازمه

و عنه: عن علي بن محمد بن عبد الله، عن أحمد بن محمد، عن الحسن بن محبوب، عن عبد الرحمن بن الحجاج، عن القاسم بن عبد الرحمن الأنصاري، قال: سمعت أبا جعفر (عليه السلام) يقول: «إن رجلا جاء إلى أبي علي بن الحسين (عليهما السلام) فقال له: أخبرني عن قول الله عز و جل: وَ الَّذِينَ فِي أَمْوالِهِمْ حَقٌّ مَعْلُومٌ لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ ما هذا الحق المعلوم؟ فقال له علي بن الحسين (عليهما السلام): الحق المعلوم: الشي‏ء يخرجه الرجل من ماله، ليس من الزكاة، و لا من الصدقة المفروضتين.
قال: فإذا لم يكن من الزكاة و لا من الصدقة، فما هو؟ فقال: هو الشي‏ء يخرجه الرجل من ماله، إن شاء أكثر، و إن شاء أقل، على قدر ما يملك

[خطیب توانا]

با سلام

یک سوال؟
اولا و ثانیا: آیا اصلا حصر در آیه مذکور یعنی آِیه 273 سوره مبارکه بقره امر مسلمی است؟ که کاربر محترم87157 در مقام پاسخ آن حصر را به واجبات اختصاص داده اند؟ و به چه دلیل؟!
ثالثا: برای استدلال به صحت کمک به این گدایان دروغین، روایت مذکور را آورده اند در حالی که روایت در این مقام نبوده و اصل انفاق غیر واجب را بیان کرده اند، به عبارت دیگر این روایت نفرموده به چه کسانی کمک بکنید و به چه کسانی کمک نکنید و در نتیجه اطلاقی در این ناحیه ندارد که جناب 87157 بدان تمسک کرده اند.
با حفظ احترام به علمیت عزیزان اگر مستندات تفسیری هم در این زمینه دارند آن را در پست های خود ضمیمه کنند و حتی الامکان به سایت فقاهت لینک بدهند. با تشکر.

برای آموزش به این لینک مراجعه شود:
http://mobahathah.ir/announcements.php?aid=6

[حسین بن علی]

در پاسخ به جناب خطیب توانا
در آیه از انما که ار ادات حصر است استفاده شده
جواب آن بود که علاوه بر اختصاص این آیه به صدقه واجبه اصلا لزوم انفاق و... را نفی نمیکند و ظاهر آیه (للسائل و المحروم )در مقام حاکم است
طبق این آیه سائل من حیث هو باید کمک شود
بلکه سیره معصومین و عمومات ام به انفاق و... شامل موردبحث می باشد
همچنین روایات دلیل بر عدم حصر در آیه نسبت به مطلق انفاق بوده

[خطیب توانا]

با سلام خدمت حسین بن علی

والا قرآنی که به دست ما رسیده کلمه «انما »توش نیست تا بتوانیم از آن استفاده حصر بکنیم، حال بگذریم که در افاده کلمه انما بر حصر هم مناقشه کرده اند، و می توانید در این زمینه مباحث الفاظ بین اصولیین را ملاحظه نمایید.

چه عرض کنم!!!

نسبت به جمله دومتان هم که فرمودین:«و ظاهر آیه (للسائل و المحروم )در مقام حاکم است
طبق این آیه سائل من حیث هو باید کمک شود»
منظورتان را نمی فهمم و عبارت شما نارسا است.

در هر صورت در پست قبلی جواب دادم و در این جا با عنایت بیشتری تکرار می کنم و آن این که: در صورتی شما می توانید به سائل من حیث هو سائل کمک کنید که اطلاق آیه از این حیث را نیز احراز کرده باشید یعنی اینکه آیه در مقام بیان حکم همه اقسام سائل است چه سائلین دروغین و چه سائلین حقیقی، در حالی که در مقام، مقدمات حکمت تمام نیست، چرا که آن چه از ظاهر آیه استفاده می شود این است که درباره اصلِ چینین حقی برای سائل و محروم صحبت می کند نه درباره تمام جزئیات، درست همانند همان بیانی که در رابطه با آیه صید به واسطه سگ شکاری گفته شده است. همانطور که در آن جا می فرمایند آیه در صدد بیان اصل تذکیه سگ شکاری است نه این که در بیان حکم فعلی باشد به این معنی که شما بتوانید بدون آن که محل گاز گرفتن سگ را تطهیر بکنید آن را استفاده کنید. در مقام هم همین حرف می آید.
دوستان با تامل و دقت بیشتری سوال ها را ملاحظه کنند و جواب بدهند، حداقل آیه رو یه نگاه بندازین

[حسین بن علی]

با تشکر از تذکرتان نسبت به آیه
برای بنده با آیه انما الصدقات للفقراء مشتبه شده بود
در هر صورت حصری نسبت به فقراءنیست
اما آیه للسائل والمحروم نمیتواند مراد از سائل محرومان آنها باشد چون محروم هم در آیه آمده پس به سائل نظری غیر نظر به محروم شده است

[حسین بن علی]

روایات در این زمینه به دو دسته است
دسته اول که از آنان مطلق مطلوبیت استفاده میشود مانند
-1 عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ يَزِيدَ النَّوْفَلِيِّ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ أَبِي زِيَادٍ السَّكُونِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا تَقْطَعُوا عَلَى السَّائِلِ مَسْأَلَتَهُ فَلَوْلَا أَنَّ الْمَسَاكِينَ يَكْذِبُونَ مَا أَفْلَحَ مَنْ رَدَّهُمْ.

2- مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع أَعْطِ السَّائِلَ وَ لَوْ كَانَ عَلَى ظَهْرِ فَرَسٍ.

3- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ غَالِبٍ الْأَسَدِيِّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ سَعِيدِ بْنِ الْمُسَيَّبِ قَالَ: حَضَرْتُ عَلِيَّ بْنَ الْحُسَيْنِ ع يَوْماً حِينَ صَلَّى الْغَدَاةَ فَإِذَا سَائِلٌ بِالْبَابِ فَقَالَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ ع أَعْطُوا السَّائِلَ وَ لَا تَرُدُّوا سَائِلًا.

4- عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ أَيْمَنَ بْنِ مُحْرِزٍ عَنْ أَبِي أُسَامَةَ زَيْدٍ الشَّحَّامِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ: مَا مَنَعَ رَسُولُ اللَّهِ ص سَائِلًا قَطُّ إِنْ كَانَ عِنْدَهُ أَعْطَى وَ إِلَّا قَالَ يَأْتِي اللَّهُ بِه‏


دسته دوم که اخص از اول است در موقعیتی صادر شده که افرادی به دروغ تکدی گری میکردند کما اینکه از روایاتی مثل روایت دوم برداشت میشود که حضرت حکم به کمک فقط به آنانی که ظاهرا فقیرند نموده است

1- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْفَضْلِ النَّوْفَلِيِّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ السَّائِلِ يَسْأَلُ وَ لَا يُدْرَى مَا هُوَ قَالَ أَعْطِ مَنْ وَقَعَتْ لَهُ الرَّحْمَةُ فِي قَلْبِكَ وَ قَالَ أَعْطِ دُونَ الدِّرْهَمِ قُلْتُ أَكْثَرُ مَا يُعْطَى قَالَ أَرْبَعَةُ دَوَانِيقَ. الكافي (ط - الإسلامية)، ج‏4، ص: 14
[/font]
2- أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الصَّلْتِ عَنْ زُرْعَةَ عَنْ مِنْهَالٍ الْقَصَّابِ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع‏ أَعْطِ الْكَبِيرَ وَ الْكَبِيرَةَ وَ الصَّغِيرَ وَ الصَّغِيرَةَ وَ مَنْ وَقَعَتْ لَهُ فِي قَلْبِكَ رَحْمَةٌ وَ إِيَّاكَ وَ كُلَّ وَ قَالَ بِيَدِهِ وَ هَزَّهَا «