سوال از حفظ نظام

[مهاجر]

سوال
منظور از حفظ نظام چیست و وجوب آن مستند به چه دلیلی است؟ مصدایق حفظ نظام کدام است و چه آثاری بر قول به وجوب حفظ نظام مترتب می شود؟
رابطه وجود حفظ نظام با حفظ نظام اسلامی چیست؟ و آیا حفظ هر نظامی واجب است مثلا حفظ نظام  در جوامع غیر مسلمان هم واجب است؟

[عالم]

حفظ نظام در مقام های مختلف، معانی و مقاصد مختلفی را در بر خواهد داشت مثلا قاعده ید را که  شارع مقدس امضاء کرده است و قبول نموده است سبب می شود نظام کلّی حفظ شود  و عدم  اعتماد به ید سبب اختلال در نظام کلی معاملات و در نتیجه مختل شدن اقتصاد می شود و ربطی به حفظ نظام اسلام و کشور اسلامی و غیر اسلامی نخواهد نداشت لذا نمی توان یک معنای واحد برای حفظ نظام بیان نمود.
و مثلا وقتی در کلام حضرت امام (ره)می شنویم که حفظ نظام از اوجب واجبات است قطعا منظور حفظ نظام اسلامی است نه حفظ هر نظامی.
لذا باید ابتدا به موارد استناد به حفظ نظام   اشاره شود و سپس به دنبال پاسخ سوالات بعدی مبادرت ورزید.

[حامد]

به نظر می رسد  اين واژه در فقه درسه معنا به کار رفته است:
1ـ حفظ نظام کلان اجتماعی
مقصود از حفظ نظام اجتماعی، رعایت اموری است که قوام جامعه و نظم عمومی اجتماع و زندگی مردم به آن وابسته است و در صورت اخلال در آن، نظم زندگي و معيشت مردم به خطر افتاده و دچار هرج و مرج مي‌شود.
2. حفظ اساس اسلام، سرزمین اسلامی و جان و مال مسلمانان
 معناى ديگرى كه فقيهان از اصطلاح «حفظ نظام» قصد كرده اند، حراست از كيان كشور اسلامى و مسلمين از هجوم دشمنان است كه مرادف با اين معنا در فقه اصطلاح «حفظ بيضه اسلام» است.

3. حفظ حکومت اسلامی
 معناى سومى كه گاه در لسان فقها از اصطلاح «حفظ نظام» به چشم مى خورد، حفظ حكومت موجود است و اين، با فرض مشروعيت حكومت از ديدگاه فقيهان مى باشد. در ديدگاه هاى قبل نظام و حكومت موجود مدنظر نبود و فقيه به دنبال موجبات حفظ نظام معيشت يا كيان كشور اسلامى و هويت جمعى مسلمانان بود كه اين هدف به وسيله حكومت غيرفقيه ـ گرچه از ديدگاه فقها مشروع نباشد ـ نيز ميسر است، ولى معناى اخير با مشروعيت حكومت و حاكم از ديد فقها مقرون است، زيرا تا فقيهى حكومت و حاكم موجود را مشروعيت ندهد به دنبال حفظ آن نيست.

برای پاسخ به سوالات مطرح شده باید مشخص شود که منظور کدام یک از معانی فوق می باشد؟

[منتظرالقائم]

"حفظ نظام" در کلمات فقهاء نظام امور و نظم زندگی مردم بوده است و با یک جستجوی ساده بدست میآید مثلا محقق نائینی میفرماید:لأجل حفظ نظام العباد، كجميع صنوف الصناعات التي يتوقف نظام الناس عليها[المكاسب و البيع (للميرزا النائيني)؛ ج‌1، ص: 42] بنای شارع بر آن بوده است که نظام وساختار زندگی معمولی مردم را بر هم نزند بر این اساس روش محاوره شارع همان روش عرفی است و بسیاری از سیره های عقلایی را امضا و تأیید کرده است در نتیجه اگر امری مخالف نظام زندگی مردم باشد نمیتواند شرعی باشد یا باید دلیل قطعی با صراحت تمام داشته باشد.
البته آن جمله معروف امام خمینی هرچند از این اصطلاح استفاده شده است اما ظاهرا ناظر به ساختار حکومت جمهوری اسلامی است و معنایی متفاوت دارد

[حامد]

در کتاب استفتائات (آیت الله شاهرودی) صفحه۴۴۱و ۴۴۲سوالاتی در این زمینه مطرح شده که بدین شرح است:
پرسش 1582 : از ادله اى كه در منابع فقه شيعه مستند بسيارى از احكام قرار گرفته است وجوب حفظ نظام و يا حرمت اخلال به نظام است. درباره اين قاعده چند سؤال از محضر معظم له داشتم: آيا تفاوتى ميان وجوب حفظ نظام و حرمت اخلال به نظام وجود دارد يا خير و اگر تفاوت وجود دارد، آيا فقط اخلال به نظام حرمت دارد يا حفظ آن هم واجب است؟

پاسخ: هم اخلال به نظام اسلامى و تضعيف آن حرام است وهم حفظ نظام اسلامى واجب است.

پرسش 1583 : نظام در اين قاعده به چه معناست؟ آيا مقصود نظام اجتماعى است يا نظام حكومتى و آيا پيوندى ميان اين دو عنوان وجود دارد؟

پاسخ: مقصود نظام اجتماعى است كه نظام حكومتى جزئى از آن است.

پرسش 1584 : آيا اخلال به نظامهاى ديگر غير از نظام اسلامى نيز حرام است و حفظ آن نظامها واجب است، يا اين حكم تنها به نظام اسلامى اختصاص دارد؟

پاسخ: اختصاص به نظام اسلامى دارد. حفظ نظام غير اسلامى نيز گاهى به عنوان ثانوى واجب مى شود.

پرسش 1585 : ادله اى را كه مبناى حكم به اين وجوب يا حرمت است در صورت امكان، هرچند به صورت مختصر بيان نماييد.

پاسخ: علاوه بر مسلّم بودن اين حكم و ضرورى بودن آن نزد كليه مذاهب اسلامى، از مجموع آيات جهاد و دفاع و روايات بسيار استفاده مى شود كه بايد به كتابهاى فقهى مراجعه شود.

[yaali]

حفظ نظام واجب است زیرا برپایی و اجرای احکام دین منوط به وجود نظام  و جکومت اسلامی است. بنابراین کسی که در پی تضعیف نظام و یا براندازی نظام و حکومت اسلامی باشد در واقع به از بین رفتن اجرای بسیاری از احکام کمک کره و کسی که به تقویت نظام میپردازد بر عکس. تعاونوا علی البر و التقوی  ولاتعاونوا علی الاثم و العدوان.
البته به یک معنا نظام اسلامی خود مطلوب بذاته نیز می باشد.