مبانی اصولی آیت الله العظمی شبیری زنجانی دام ظله

[83068]

به نام خدا
دوستان گرامی سلام
این اولین موضوعی است که در بخش درس فقه حاج آقا ایجاد می شود، ظاهرا بقیه دوستان که در درس حاج آقا شرکت می کنند خیلی وقت (یا حوصله) مراجعه به تالار را ندارند.
بگذریم...
به نظرم آمد کار خوبی است که مبانی حاج آقا در موضوعات مختلف مثل رجال و اصول یک جایی جمع بندی بشود.
برای این کار، اگر هر کسی یکی دو تا مبنا را که در لابلای درس ها گفته شده اینجا بنوسد، یک کار گروهی بزرگ و سریع و دقیق خواهد بود.
لذا پیشنهاد می کنم در این قسمت، فعلا مبانی اصولی ایشان درج شود تا یک جمع بندی کلی وجود داشته باشد.

خوب است چند تا قانون برای خودمان وضع کنیم که نظم مطالب و یکپارچگی آن مراعات شود:
1. شیوه نامه نگارش: حتی المقدور بعد از نقل مبنای حاج آقا به صورت مختصر و گویا با فونت درشت شده، توضیحات خود را با فونت معمولی بنویسید و منبع را هم که شامل تاریخ و شماره درس می باشد، با رنگ سبز مشخص کنید و اگر عین متن حاج آقا را هم می آورید با رنگ آبی بنویسد.
2. نقد و تحلیل: این موضوع جای نقد و تحلیل مطالب نیست؛ هرگونه اشکال یا تحلیلی که درباره مبانی حاج آقا دارید را باید در یک موضوع جدید مطرح کنید.

امیدوارم با همکاری دوستان، خروجی خوبی داشته باشیم

[سید حسینی]

عجیب است که این موضوع را درقسمت فقه ایشان مطرح کرده اید!!!!

[علی]

عجیب است که این موضوع را درقسمت فقه ایشان مطرح کرده اید!!!!

با توجه به ساختار تالار علمی، مباحث مطرح شده در درس هر استاد در انجمن مربوط به آن درس مطرح می گردد.
از آنجا که استاد آیت الله شبیری درس اصول ندارند و مباحث اصولی ایشان در ضمن درس فقه مطرح می گردد، لذا این موضوع جایگاه دیگری در تالار ندارد.
امیدواریم دوستان عزیز در تکمیل و پر رنگ کردن این انجمن تلاش بیشتری داشته باشند.

[سید حسینی]

برخلاف مبنای مشهور قائل به عدم مفهوم داشتن علت هستند و قائلند به اینکه العلة لاتخصص.
توضیح اینکه برخلاف مبنای تقریبا تمام علما ایشان میفرمایند علة درمثل جمله لا تأکل الرمان لانه حامض شخص حکم راتقیید میزند نه سنخ حکم را.فلذا اگر دلیل مطلقی داشتیم مثل لاتاکل الرمان دلیل اول که مقید است خودش رمان غیر حامض راشامل نمیشود اما مانع از اطلاق دلیل دوم هم نمیشود.زیرا علت ظهوری در منحصره بودن ندارد.
منبع:کتاب نکاح ج1 ص 166

[سید محمود فریمانه]

بسم الله الرحمن الرحیم
اینکه جمله لاتاکل الرمان لانه حامض تقیید نمی زند اطلاق لا تاکل الرمان را از این باب است که اثبات شئ نفی ما عدا نمی کند، اینکه بزرگان معتقدند که العلة تخصص در جائی است که خطاب دومی وجود نداشته باشد ومکلف بخواهد انار شیرینی را بخورد اینجا لانه حامض از آن منصرف است ولذا می تواند آن انار شیرین را بخورد، اما اگر خطاب ثانی ای آمد وگفت لا تاکل الرمان یا گفت لاتاکل الرمان الحلو اینجا بعید است که مشهور هم بگویند العلة تخصص هذا الخطاب الثانی.

[مهاجر]

با سلام
وجوب مقدمه موصله
یکی از مبانی اصولی آیت الله شبیری زنجانی وجوب مقدمه موصله است که همان مبنای صاحب فصول می باشد. در این قسمت مطلبی را از درس خارج صوم ایشان نقل می کنیم که به این مبنا و اشکال مرحوم آخوند به آن و پاسخ آن اشاره دارد:

يکي از بحث‌هايي که مهم است اين است که آيا مطلق مقدمه واجب وجوب دارد يا مقدمه موصله يا مقدمه «المقصود بها الايصال»؟
صاحب فصول معتقد است که مقدمه موصله واجب است و نظر ما هم همین است و مرحوم آخوند معتقد است که مطلق مقدمه وجوب دارد. یکی از اشکالاتي که ايشان بر صاحب فصول مي‌کنند اين است که شما مي‌گوييد که اراده ذي المقدمه علت حصول اراده بر مقدمه هم مي‌شود و از طرف ديگر مقدمه را قيد مي‌زنيد به موصله بودن و اين قيد موصل بودن به اين معناست که بايد ذي المقدمه تحقق پيدا کرده باشد و الا مقدمه موصله نمي‌شود، پس خود ذي المقدمه، مقدمه مي‌شود براي تحقق مقدمه خودش و این مستلزم تقدم الشیء علی نفسه می شود زیرا از طرفی ذی المقدمه مقدم است و از طرفی موخر و تقدم الشیء علی نفسه محال است.
پاسخ به اشکال مرحوم آخوند
مقصود از ايصال در مقدمه موصله، قيد بودن ايصال نيست، بلکه اين ايصال به عنوان معرف ذکر شده است که ملازم با ذي المقدمه است و از اراده ذي المقدمه اراده به وجوب چنين مقدمه‌اي مترشّح مي‌شود. مثلاً در امر مولي به جوشاندن آب که صد درجه حرارت دادني که بجوشاند، مقدمه موصله آن است، آني که مقدمه است صد درجه حرارت دادن است که اين ملازم با جوشاندن است، نه اينکه جوشاندن هم در مقدمه موصله اخذ شده باشد؛ پس طبق اين قول ده درجه و پنجاه درجه حرارت واجب نيست چون موصله نيست ولي مرحوم آخوند مي‌گويد به مقدار ده درجه هم مقدمه واجب است و حتي اگر منفصل از بقيه باشد، باز هم وجوب مقدمي به آن تعلق گرفته است؛ پس جوشيدن توقف بر صد درجه دارد نه اينکه صد درجه توقف بر جوشيدن داشته باشد و صد درجه ملازم با جوشيدن است و به عبارت ديگر علت تامه هميشه ملازم با معلول است ولي معلول قيد علت تامه نيست تا شما بگوييد که چرا معلول قيد علت شده است.

کتاب الصوم سال چهارم 29/8/89 درس 398 (متن درس پیوست است)

[مهاجر]

نظر آیت الله شبیری زنجانی راجع به ماهیت وجوب تخییری:
به نظر ایشان تفاوت وجوب تعیینی و تخییری در وجوب نیست بلکه در واجب است به این بیان که در وجوب تعیینی فرد واجب است ولی در وجوب تخییری جامع بین افراد واجب می باشد. یکی از عبارات درس خارج صوم ایشان که به این مطلب اشاره دارد در ادامه می آید:
نظر سوم (در مورد چیستی و ماهیت واجب تخییری) كه نظر صحيح است و نظر مختار و نظر مرحوم آقای خوئی نيز همين است، فرق بين آنها در واجب است و در وجوب نيست، وجوب لابديت و ضرورت تشريعی يک شی‏ء است كه يعنی بدون آن عبد معذور نيست، منتها متعلق وجوب گاهی يک شی‏ء معينی می‏شود كه اين واجب تعيينی می‏شود، و گاهی شرع عدلی برای آن تعيين كرده و واجب، جامع بين عدلين است، در نظر سوم عتق رقبه واجب نيست و ذمه شخص به عتق رقبه اشتغال ندارد، به جامع بين سه چيز اشتغال دارد و ضرورت و لابديت برای جامع است، اگر جامع منتفی شد، عبد معذور نيست، اگر جامع وجود پيدا كرد، عذر دارد، اما نسبت به فرد فرد نمی‏توانيم حكم به وجوب فرد كنيم، در واجب تعيينی همان شی‏ء معين لابديت دارد و در واجب تخييری جامعی است كه بين افراد مردد است و آن جامع لابديت دارد. (صوم سال سوم 7/ 7/ 88 درس 230)

[مهاجر]

حجیت اجماع از باب تقریر معصوم
یکی از مبانی اصولی آیت الله العظمی شبیری زنجانی این است که ایشان اجماع را از باب تقریر معصوم حجت می دانند و لذا در اجماع هم باید اتصال به زمان معصوم احراز شود و هم مساله از مسائل اصلی و مبتلا به باشد تا از عدم ردع امام حجیت آن ثابت گردد با توجه به این مبنا اجماع مدرکی هم حجت است.
عبارت زیر گوشه از درس نکاح ایشان است که به این مطلب اشاره دارد:
ما مبناي حجيت اجماع را بر تقرير معصوم‏عليه السلام (و لو با عدم ردع) استوار، و اتصال اتفاق را تا زمان ائمه شرط آن مي‏دانيم، در مسائلي كه به ندرت اتفاق مي‏افتد و محل ابتلا نيست (مانند عروض جنون يا اغماء پس از انشاء عاقد اول و پيش از انشاء عاقد دوم) نمي‏توان با عدم ردع، تقرير معصوم را اثبات كرد، هر چند در ميان عامه مخالفي هم نداشته باشد. (نکاح4درس374ـ 15/10/80)

[مهاجر]

عدم تفاوت بین اجماع و دلیل لفظی از حیث اخذ به اطلاق
با سلام
به نظر مشهور اصولیین متاخر، بین دلیل لفظی و اجماع در اطلاق گیری تفاوت وجود دارد و از آنجا که اجماع دلیل لبی است، باید به قدر متیقن آن اخذ کرد ولی به نظر آیت الله شبیری زنجانی (حفظه الله) در اطلاق گیری تفاوتی بین دلیل لفظی و اجماع وجود ندارد. متن زیر قسمتی از درس نکاح سال سوم ایشان با اندکی تغییر است که به عدم تفاوت ایندو اشاره دارد:
مطلبي بين متأخرين معروف است كه در تمسك به اطلاق بين دليل لفظي و اجماع كه دليل لبّي است فرق گذاشته‏ اند، به نظر ما اين تفصيل، صحيح نيست، زيرا اجماع يا معقد دار است و یا بدون معقد؛ اگر داراي معقد باشد؛ يعني بر موضوعي مشخص با تعبيري مشخص اتفاق نظر باشد به نحوي كه انسان مطمئن شود همين تعبير يا نقل به معناي آن از امام معصوم عليه السلام صادر شده است مي‏توان به اطلاق آن تمسك نمود و در اين جهت با ادله لفظي فرقي ندارد. و اگر داراي معقد مشخصّي نباشد؛ يعني علماء بر عبارت خاصّي اتفاق نظر نداشته باشند، بلكه حكمي به نحو اجمال مورد اتفاق نظر باشد، اجماع در قدر متيقن آن حجّت است و نسبت به مازاد بر قدر متيقين نمي‏توان به اجماع تمسك نمود؛ زيرا فرض اين است كه مجمل است و در اين جهت نيز با ادله لفظي فرقي ندارد، دليل لفظي هم اگر قدر متيقني داشت و نسبت به مازاد بر آن مجمل بود، در غير قدر متيقين قابل تمسك نيست. (نکاح سال سوم 18 / 7 / 79 درس 240)

[شیخ خوئی]

با سلام.
ظاهرا بیان استاد معظم مورد قبول سائر فقهاء نیز است. چون مراد دیگران از لبی بودن اجماع و اخذ به قدر متیقن آن، در همان فرض دوم است. ولی در فرض اول که اجماع معقدی دارد، اخذ به اطلاق آن مورد قبول اصحاب خواهد بود؛ چراکه مانعی از اخذ به اطلاق معقد نداریم. و اینکه برخی فقهاء به طور مطلق فرموده اند در اجماعات قدر متیقن اخذ شود، اطلاق مرادشان نبوده و همان فرض دوم منظورشان است. فالنزاع بین الاصحاب و الاستاذ المعظم لفظی. والله العالم.