4-خرداد-1395, 15:49
1395/2/28
موضوع: اصول عملیه/برائت /استدلال به سنت
خلاصه مباحث گذشته:
بحث در محمد بن احمد نهدی بود که در سند کافی واقع شده است، همانگونه که بیان شد نسبت به ایشان یک توثیق وجود دارد که از ابن مسعود نقل شده است و نیز در سند تفسیر علی بن ابراهیم و کامل الزیارات واقع شده که یا دلیل و یا مؤید است ولی در مقابل این توثیق، مرحوم نجاشی فرموده مضطرب است و ابن غضائری نیز نقل شده که گفته محمد بن احمد ضعیف است، آیا این دو معارضه می کنند و او مجهول الحال می شود یا اینکه راهی برای اثبات وثاقت وجود دارد؟
همانطور که بیان شد ابتدا اشکالی در ناحیه مقتضی وجود دارد و آن اینکه هیچ توثیقی برای محمد بن احمد نهدی ثابت نیست چون درست است که در نسخه متداول کشّی از ابن مسعود نقل شده که محمد بن احمد نهدی ثقه است لکن طبق نقل ابن داوود که در دو جای رجالش آن را ذکر کرده تعبیر«ثقة» ذکر نشده است به همین دلیل نسخه کشّی از حیث اشتمال بر «ثقة»مردد می شود در نتیجه وثاقت محمد بن احمد ثابت نمی شود.
در جلسه قبل سه راه برای اثبات وثاقت محمد بن احمد نهدی ذکر شد، که مورد اشکال قرار گرفت، راه سوم این بود که نسخه ابن داود که خالی از «ثقة» است متفرد است اما نسخه های مشتمل بر «ثقة» متراکم و متعدد هستند واین موجب اطمینان شخصی به وجود «ثقة» در نقل کشّی می شود.
همانطور که یکی از دوستان تذکر داد نکته ای در اینجا وجود دارد و آن اینکه ابن داوود در جای دیگری از بخش ضعفاء وقتی که نام محمد بن احمد نهدی را می برد تعبیر «ثقة» را به نقل از کشّی ذکر می کند؛
«محمد بن أحمد بن خاقان النهدي و هو حمدان القلانسي [جش] مضطرب [كش] فقيه ثقة خير»[1] .
لکن همانطور که در برخی از نسخ آمده تعبیر «ثقة» در کروشه گذاشته شده[2] و این به این معناست که در اینجا اختلاف نسخه وجود دارد، البته همین مقدار که در یکی از نسخه های ابن داوود تعبیر «ثقة» آمده این مطلب را تایید می کند که اطمینان به وجود «ثقة» در تعبیر کشی وجود دارد.
پس مقتضی تمام است یعنی برای محمد بن احمد نهدی توثیق وجود دارد و این توثیق نیز به وجود کلمه«خیر» تایید می شود.
اشکال دوم به محقق خویی«ره»
محقق خویی«ره» تضعیفات وارد شده بر محمد بن احمد نهدی را نپذیرفت و اما نسبت به تضعیف ابن غضائری ایشان گفت نسبت این کتاب به ابن غضائری معلوم نیست، بنابراین این جرح ثابت نیست و معارضه با توثیق نمی کند.
لکن این مطلب محل اشکال است چون علامه و ابن داوود و قبل از این دو، استاد آنها ابن طاووس در کتاب حل الاشکال این کتاب را از ابن غضائری نقل می کنند و نقل آنها محتمل الحس و الحدس است و نقلی نیز نیست که مجرد نقل باشد بلکه بر آن اعتماد می کنند و چون اینها در عصری می زیسته اند که هنوز قرائن و شواهد متوفر بوده است به همین دلیل نقل آنها محتمل الحس و الحدس می شود و حجت می باشد در نتیجه این کتاب ثابت می شود، و ذکر نکردن طریق نیز دلیل بر عدم وجود طریق برای آنها نمی شود بلکه ممکن است قرائن و شواهد دیگری بر این مطلب مثل وجود دستخط ایشان نزد آنها وجود داشته باشد، مؤید این مطلب بر اینکه این نقل ها از کتاب ابن غضائری صحیح است این است که نجاشی که دوست و معاصر ابن غضائری بوده موارد متعددی(حدود 20 مورد) را از ابن غضائری نقل می کند، در حالیکه همه آن مطالبی که نجاشی در رجال خود از ابن غضائری نقل می کند در این کتاب نیز وجود دارد، در نتیجه تضعیف ابن غضائری نسبت به محمد بن احمد نهدی ثابت می شود.
راه های پاسخ به تضعیف ابن غضائری
در اینجا راه هایی برای پاسخ به تضعیفات ابن غضائری وجود دارد؛
راه اول
راه اول این است که ایشان انسان متعارفی در تضعیف نبوده است و کمتر کسی یافت می شود که از تضعیفات ابن غضائری در امان باشد، تا جایی که بسیاری از کسانی که دیگران او را توثیق کرده اند مورد تضعیف ایشان قرار گرفته است، از این رو برخی حدس زده اند که این کتاب را یکی از مخالفین شیعه نوشته است و نام یکی از بزرگان شیعه را روی آن گذاشته است که به شیعه ضربه بزند -البته این سخن درست نیست- به همین دلیل تضعیفات ابن غضائری اعتباری ندارد و نمی توان به آن اعتماد نمود.
اشکال راه اول
این حرف که گفته شود تضعیفات ابن غضائری اعتباری ندارد صحیح نیست چون اینگونه نیست که ایشان خارج از حد متعارف تضعیف نموده باشد بلکه افرادی هستند که مثلا قمیّون تضعیف کرده اند اما او آنها را توثیق می کند.
راه دوم
راه دیگری که می توان با آن به تضعیفات ابن غضائری پاسخ داد نظری است که آیت الله سبحانی«دام ظله» دارد و آن این است که حرفهای ابن غضائری اجتهادی است نه حسی، بنابراین حرف او حجت نیست مگر اینکه بخواهیم تقلید کنیم و بگوییم تقلید در رجال نیز اشکالی ندارد که چنین مبنایی مورد قبول بسیاری از بزرگان نمی باشد.
اشکال راه دوم
اشکالی که به راه دوم می شود این است که فرقی بین ابن غضائری و نجاشی در توثیق و تضعیف وجود ندارد و همانطور که احتمال حسیت در نجاشی وجود دارد در ایشان نیز احتمال حسیت وجود دارد چون معاصر با یکدیگر هستند.
راه سوم
راه دیگری که در اینجا مطرح می شود این است که گاهی اوقات قرار دادن برخی اشخاص در زمره ضعفاء دلالت نمی کند بر اینکه او متحرز از کذب نیست بلکه چه بسا اشاره به فساد مذهب او داشته باشد، مثلا در رجال ابن داوود در ذیل مسعده بن صدقه آمده:
«مسعدة بن صدقة العبدي أبو محمد و قيل أبو بشر ق م و قال الكشي: بتري و سيأتي في الضعفاء لذلك»[3] .
پس ایشان می گوید چون کشّی در مورد مسعده بن صدقه گفته «بتری» است به همین دلیل ما او را در زمره ضعفاء ذکر می کنیم. بتری کسانی هستند که می گویند خلیفه بالاصالة امیرالمؤمنین است اما خود حضرت با خلافت آنها موافقت نمود.
بنابراین اگر نسبت به شخصی توثیق وجود داشته باشد با اینکه حتما معنای وثاقت متحرز از کذب بودن است در اینصورت اگر آن شخص تضعیف هم داشته باشد ممکن است از باب اشکال در مذهب باشد و این مطلب مطلبی است که اگر ثابت شود بسیاری از مشکلات رجال را حل می کند پس تضعیف مضعِّف معارضه با توثیق موثِّق نمی کند.
در عبارت منقول از وحید بهبهانی«ره» در الفوائد الحائریه نیز دیدم که ایشان فرموده تضعیف رجالیون نسبت به برخی اشخاص همیشه از این باب نیست که او را متحرز از کذب ندانند بلکه چه بسا این تضعیف به سبب اشکال در مذهب و اشکال در سلامت حفظ باشد، بنابراین ممکن است با این بیان نیز از اشکال ابن غضائری تخلص بجوییم.
بله اگر کسی بگوید «ثقة» به معنای امامیه نیز می باشد و مذهب او صحیح است در اینصورت تعبیر «ضعیف» باز هم با توثیق معارضه پیدا می کند مگر اینکه گفته شود تعبیر «ضعیف» به معنای دیگری غیر از فساد مذهب باز می گردد، لکن به نظر ما تعبیر«ثقة» به معنای امامی بودن نیست چون در بسیاری موارد در کتاب های رجالی نسبت به شخصی از تعبیر «ثقه» استفاده شده در حالی که فطحی مذهب است و یا مذهب دیگری دارد.
بله شیخ طوسی«ره» در عُدّه مطلبی دارد و آن همان مطلبی است که آیت الله زنجانی«دام ظله» آنرا اینگونه بیان می کرد که وقتی شیخ طوسی«ره» می گوید فلانی ثقه است امامی بودن او نیز از این توثیق استفاده می شود لذا نسبت به سه نفری که در مورد آنها فرموده اند: «لا یروون و لا یرسلون الا عن ثقه» اشکال می شود که موارد نقض زیاد می شود چون این سه نفر(ابن ابی عمیر، صفوان و بزنطی) از غیر امامی زیاد نقل روایت کرده اند. لکن ممکن است قرینه ای وجود داشته باشد که در برخی موارد از امامی تعبیر به ثقه کنند لکن معمول این است که این اصطلاح برای امامی به کار برده نمی شود.
اشکال سوم به محقق خویی«ره»
محقق خویی«ره» نسبت به تعبیر «مضطرب» که نجاشی در مورد محمد بن احمد نهدی گفت اینگونه جواب داد که اضطراب در اینجا به معنای این است که گاهی از ثقه و گاهی از غیر ثقه نقل روایت می کند، لکن اشکال این مطلب محقق خویی«ره» نیز این است که عبارت نجاشی «مضطرب فی الحدیث» نیست بلکه مطلق مضطرب است و ثانیا اگر مضطرب اینگونه معنا شود در مورد بسیاری از اهل رجال وجود وارد در حالیکه این تعبیر فقط برای ایشان و چند نفر دیگر به کار برده شده است پس بعید است مضطرب فی الحدیث چنین معنایی داشته باشد، پس آنچه که محتمل است این است که مضطرب معنایش این است که معنای مشخصی در مباحث ندارد و هر وقت یک حرفی می زند و مبانی فقه و اصولی او ضعیف است لکن در اینصورت لازمه مضطرب بودن درغگو بودن نیست، بنابراین از تعبیر «مضطرب» ثقه نبودن او استفاده نمی شود، در نتیجه با توثیق مذکور تعارض نمی کند.
نتیجه اینکه وثاقت محمد بن احمد نهدی خالی از قوت نیست.
اشکال دوم در ناحیه ارسال
سند این روایت مبتلا به ارسال شده است چون مرحوم کلینی فرموده: «رفعه» و معلوم نیست چه واسطه هایی در اینجا بوده اند؛
«الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ النَّهْدِيِّ رَفَعَهُ: عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام، قَالَ».
بنابراین در سند روایت ارسال ایجاد شده است پس از این جهت ضعیف است.
راه حل رفع ارسال
برای رفع اشکال ارسال فقط یک راه حل وجود دارد و آن اینکه ابن داوود در رجالش می گوید کشّی گفته او از خاصه خاصه است پس کشی او را از اصحاب اجماع دانسته است حال اگر «اجمعت العصابه» را اینگونه معنا کنیم که اگر سند تا اصحاب اجماع صحیح بود دیگر نیاز به بررسی باقی سند نیست و باقی سند صحیح است همانطور که برخی از بزرگان از جمله سیدنا الاستاد آقای فانی اصفهانی«ره» چنین نظری داشته اند در اینصورت ارسال این روایت اشکالی ندارد.
مناقشه در راه اول
مناقشه اول این است که این مطلب به لحاظ کبروی صحیح نیست.
مناقشه دوم نیز این است که محقق خویی«ره» فرموده خیلی عجیب است که ابن داوود چنین نسبتی به کشی داده است چون کشّی هیچ کسی را که متاخر از امام رضا علیه السلام باشد نقل نکرده است در حالیکه محمد بن احمد نهدی متاخر از امام رضا علییه السلام است علاوه بر اینکه ایشان به جای «عصابه» تعبیر به «صحابه» کرده است در حالیکه منصرف از صحابه صحابه پیامبر می باشد؛
«إن نسبة عده من أصحاب الإجماع إلى الكشي غريب، فإن الكشي لم يذكر أحدا من أصحاب الإجماع ممن تأخر عن الرضا ع، مضافا إلى ما في كلمة الصحابة، بدل العصابة»[4] .
[1] - .رجال‌ابن‌داود ص497
[2] - اقول: در نسخه نرم افزار عبارت «ثقة» در متن است و در کروشه قرار ندارد.
[3] - .رجال‌ابن‌داود ص344
[4] - .معجم رجال الحديث و تفصيل طبقات الرجال، ج15، ص: 345
موضوع: اصول عملیه/برائت /استدلال به سنت
خلاصه مباحث گذشته:
بحث در محمد بن احمد نهدی بود که در سند کافی واقع شده است، همانگونه که بیان شد نسبت به ایشان یک توثیق وجود دارد که از ابن مسعود نقل شده است و نیز در سند تفسیر علی بن ابراهیم و کامل الزیارات واقع شده که یا دلیل و یا مؤید است ولی در مقابل این توثیق، مرحوم نجاشی فرموده مضطرب است و ابن غضائری نیز نقل شده که گفته محمد بن احمد ضعیف است، آیا این دو معارضه می کنند و او مجهول الحال می شود یا اینکه راهی برای اثبات وثاقت وجود دارد؟
همانطور که بیان شد ابتدا اشکالی در ناحیه مقتضی وجود دارد و آن اینکه هیچ توثیقی برای محمد بن احمد نهدی ثابت نیست چون درست است که در نسخه متداول کشّی از ابن مسعود نقل شده که محمد بن احمد نهدی ثقه است لکن طبق نقل ابن داوود که در دو جای رجالش آن را ذکر کرده تعبیر«ثقة» ذکر نشده است به همین دلیل نسخه کشّی از حیث اشتمال بر «ثقة»مردد می شود در نتیجه وثاقت محمد بن احمد ثابت نمی شود.
در جلسه قبل سه راه برای اثبات وثاقت محمد بن احمد نهدی ذکر شد، که مورد اشکال قرار گرفت، راه سوم این بود که نسخه ابن داود که خالی از «ثقة» است متفرد است اما نسخه های مشتمل بر «ثقة» متراکم و متعدد هستند واین موجب اطمینان شخصی به وجود «ثقة» در نقل کشّی می شود.
همانطور که یکی از دوستان تذکر داد نکته ای در اینجا وجود دارد و آن اینکه ابن داوود در جای دیگری از بخش ضعفاء وقتی که نام محمد بن احمد نهدی را می برد تعبیر «ثقة» را به نقل از کشّی ذکر می کند؛
«محمد بن أحمد بن خاقان النهدي و هو حمدان القلانسي [جش] مضطرب [كش] فقيه ثقة خير»[1] .
لکن همانطور که در برخی از نسخ آمده تعبیر «ثقة» در کروشه گذاشته شده[2] و این به این معناست که در اینجا اختلاف نسخه وجود دارد، البته همین مقدار که در یکی از نسخه های ابن داوود تعبیر «ثقة» آمده این مطلب را تایید می کند که اطمینان به وجود «ثقة» در تعبیر کشی وجود دارد.
پس مقتضی تمام است یعنی برای محمد بن احمد نهدی توثیق وجود دارد و این توثیق نیز به وجود کلمه«خیر» تایید می شود.
اشکال دوم به محقق خویی«ره»
محقق خویی«ره» تضعیفات وارد شده بر محمد بن احمد نهدی را نپذیرفت و اما نسبت به تضعیف ابن غضائری ایشان گفت نسبت این کتاب به ابن غضائری معلوم نیست، بنابراین این جرح ثابت نیست و معارضه با توثیق نمی کند.
لکن این مطلب محل اشکال است چون علامه و ابن داوود و قبل از این دو، استاد آنها ابن طاووس در کتاب حل الاشکال این کتاب را از ابن غضائری نقل می کنند و نقل آنها محتمل الحس و الحدس است و نقلی نیز نیست که مجرد نقل باشد بلکه بر آن اعتماد می کنند و چون اینها در عصری می زیسته اند که هنوز قرائن و شواهد متوفر بوده است به همین دلیل نقل آنها محتمل الحس و الحدس می شود و حجت می باشد در نتیجه این کتاب ثابت می شود، و ذکر نکردن طریق نیز دلیل بر عدم وجود طریق برای آنها نمی شود بلکه ممکن است قرائن و شواهد دیگری بر این مطلب مثل وجود دستخط ایشان نزد آنها وجود داشته باشد، مؤید این مطلب بر اینکه این نقل ها از کتاب ابن غضائری صحیح است این است که نجاشی که دوست و معاصر ابن غضائری بوده موارد متعددی(حدود 20 مورد) را از ابن غضائری نقل می کند، در حالیکه همه آن مطالبی که نجاشی در رجال خود از ابن غضائری نقل می کند در این کتاب نیز وجود دارد، در نتیجه تضعیف ابن غضائری نسبت به محمد بن احمد نهدی ثابت می شود.
راه های پاسخ به تضعیف ابن غضائری
در اینجا راه هایی برای پاسخ به تضعیفات ابن غضائری وجود دارد؛
راه اول
راه اول این است که ایشان انسان متعارفی در تضعیف نبوده است و کمتر کسی یافت می شود که از تضعیفات ابن غضائری در امان باشد، تا جایی که بسیاری از کسانی که دیگران او را توثیق کرده اند مورد تضعیف ایشان قرار گرفته است، از این رو برخی حدس زده اند که این کتاب را یکی از مخالفین شیعه نوشته است و نام یکی از بزرگان شیعه را روی آن گذاشته است که به شیعه ضربه بزند -البته این سخن درست نیست- به همین دلیل تضعیفات ابن غضائری اعتباری ندارد و نمی توان به آن اعتماد نمود.
اشکال راه اول
این حرف که گفته شود تضعیفات ابن غضائری اعتباری ندارد صحیح نیست چون اینگونه نیست که ایشان خارج از حد متعارف تضعیف نموده باشد بلکه افرادی هستند که مثلا قمیّون تضعیف کرده اند اما او آنها را توثیق می کند.
راه دوم
راه دیگری که می توان با آن به تضعیفات ابن غضائری پاسخ داد نظری است که آیت الله سبحانی«دام ظله» دارد و آن این است که حرفهای ابن غضائری اجتهادی است نه حسی، بنابراین حرف او حجت نیست مگر اینکه بخواهیم تقلید کنیم و بگوییم تقلید در رجال نیز اشکالی ندارد که چنین مبنایی مورد قبول بسیاری از بزرگان نمی باشد.
اشکال راه دوم
اشکالی که به راه دوم می شود این است که فرقی بین ابن غضائری و نجاشی در توثیق و تضعیف وجود ندارد و همانطور که احتمال حسیت در نجاشی وجود دارد در ایشان نیز احتمال حسیت وجود دارد چون معاصر با یکدیگر هستند.
راه سوم
راه دیگری که در اینجا مطرح می شود این است که گاهی اوقات قرار دادن برخی اشخاص در زمره ضعفاء دلالت نمی کند بر اینکه او متحرز از کذب نیست بلکه چه بسا اشاره به فساد مذهب او داشته باشد، مثلا در رجال ابن داوود در ذیل مسعده بن صدقه آمده:
«مسعدة بن صدقة العبدي أبو محمد و قيل أبو بشر ق م و قال الكشي: بتري و سيأتي في الضعفاء لذلك»[3] .
پس ایشان می گوید چون کشّی در مورد مسعده بن صدقه گفته «بتری» است به همین دلیل ما او را در زمره ضعفاء ذکر می کنیم. بتری کسانی هستند که می گویند خلیفه بالاصالة امیرالمؤمنین است اما خود حضرت با خلافت آنها موافقت نمود.
بنابراین اگر نسبت به شخصی توثیق وجود داشته باشد با اینکه حتما معنای وثاقت متحرز از کذب بودن است در اینصورت اگر آن شخص تضعیف هم داشته باشد ممکن است از باب اشکال در مذهب باشد و این مطلب مطلبی است که اگر ثابت شود بسیاری از مشکلات رجال را حل می کند پس تضعیف مضعِّف معارضه با توثیق موثِّق نمی کند.
در عبارت منقول از وحید بهبهانی«ره» در الفوائد الحائریه نیز دیدم که ایشان فرموده تضعیف رجالیون نسبت به برخی اشخاص همیشه از این باب نیست که او را متحرز از کذب ندانند بلکه چه بسا این تضعیف به سبب اشکال در مذهب و اشکال در سلامت حفظ باشد، بنابراین ممکن است با این بیان نیز از اشکال ابن غضائری تخلص بجوییم.
بله اگر کسی بگوید «ثقة» به معنای امامیه نیز می باشد و مذهب او صحیح است در اینصورت تعبیر «ضعیف» باز هم با توثیق معارضه پیدا می کند مگر اینکه گفته شود تعبیر «ضعیف» به معنای دیگری غیر از فساد مذهب باز می گردد، لکن به نظر ما تعبیر«ثقة» به معنای امامی بودن نیست چون در بسیاری موارد در کتاب های رجالی نسبت به شخصی از تعبیر «ثقه» استفاده شده در حالی که فطحی مذهب است و یا مذهب دیگری دارد.
بله شیخ طوسی«ره» در عُدّه مطلبی دارد و آن همان مطلبی است که آیت الله زنجانی«دام ظله» آنرا اینگونه بیان می کرد که وقتی شیخ طوسی«ره» می گوید فلانی ثقه است امامی بودن او نیز از این توثیق استفاده می شود لذا نسبت به سه نفری که در مورد آنها فرموده اند: «لا یروون و لا یرسلون الا عن ثقه» اشکال می شود که موارد نقض زیاد می شود چون این سه نفر(ابن ابی عمیر، صفوان و بزنطی) از غیر امامی زیاد نقل روایت کرده اند. لکن ممکن است قرینه ای وجود داشته باشد که در برخی موارد از امامی تعبیر به ثقه کنند لکن معمول این است که این اصطلاح برای امامی به کار برده نمی شود.
اشکال سوم به محقق خویی«ره»
محقق خویی«ره» نسبت به تعبیر «مضطرب» که نجاشی در مورد محمد بن احمد نهدی گفت اینگونه جواب داد که اضطراب در اینجا به معنای این است که گاهی از ثقه و گاهی از غیر ثقه نقل روایت می کند، لکن اشکال این مطلب محقق خویی«ره» نیز این است که عبارت نجاشی «مضطرب فی الحدیث» نیست بلکه مطلق مضطرب است و ثانیا اگر مضطرب اینگونه معنا شود در مورد بسیاری از اهل رجال وجود وارد در حالیکه این تعبیر فقط برای ایشان و چند نفر دیگر به کار برده شده است پس بعید است مضطرب فی الحدیث چنین معنایی داشته باشد، پس آنچه که محتمل است این است که مضطرب معنایش این است که معنای مشخصی در مباحث ندارد و هر وقت یک حرفی می زند و مبانی فقه و اصولی او ضعیف است لکن در اینصورت لازمه مضطرب بودن درغگو بودن نیست، بنابراین از تعبیر «مضطرب» ثقه نبودن او استفاده نمی شود، در نتیجه با توثیق مذکور تعارض نمی کند.
نتیجه اینکه وثاقت محمد بن احمد نهدی خالی از قوت نیست.
اشکال دوم در ناحیه ارسال
سند این روایت مبتلا به ارسال شده است چون مرحوم کلینی فرموده: «رفعه» و معلوم نیست چه واسطه هایی در اینجا بوده اند؛
«الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ النَّهْدِيِّ رَفَعَهُ: عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام، قَالَ».
بنابراین در سند روایت ارسال ایجاد شده است پس از این جهت ضعیف است.
راه حل رفع ارسال
برای رفع اشکال ارسال فقط یک راه حل وجود دارد و آن اینکه ابن داوود در رجالش می گوید کشّی گفته او از خاصه خاصه است پس کشی او را از اصحاب اجماع دانسته است حال اگر «اجمعت العصابه» را اینگونه معنا کنیم که اگر سند تا اصحاب اجماع صحیح بود دیگر نیاز به بررسی باقی سند نیست و باقی سند صحیح است همانطور که برخی از بزرگان از جمله سیدنا الاستاد آقای فانی اصفهانی«ره» چنین نظری داشته اند در اینصورت ارسال این روایت اشکالی ندارد.
مناقشه در راه اول
مناقشه اول این است که این مطلب به لحاظ کبروی صحیح نیست.
مناقشه دوم نیز این است که محقق خویی«ره» فرموده خیلی عجیب است که ابن داوود چنین نسبتی به کشی داده است چون کشّی هیچ کسی را که متاخر از امام رضا علیه السلام باشد نقل نکرده است در حالیکه محمد بن احمد نهدی متاخر از امام رضا علییه السلام است علاوه بر اینکه ایشان به جای «عصابه» تعبیر به «صحابه» کرده است در حالیکه منصرف از صحابه صحابه پیامبر می باشد؛
«إن نسبة عده من أصحاب الإجماع إلى الكشي غريب، فإن الكشي لم يذكر أحدا من أصحاب الإجماع ممن تأخر عن الرضا ع، مضافا إلى ما في كلمة الصحابة، بدل العصابة»[4] .
[1] - .رجال‌ابن‌داود ص497
[2] - اقول: در نسخه نرم افزار عبارت «ثقة» در متن است و در کروشه قرار ندارد.
[3] - .رجال‌ابن‌داود ص344
[4] - .معجم رجال الحديث و تفصيل طبقات الرجال، ج15، ص: 345
